Куни кеча Қўқон шаҳар суди май ойида бўлиб ўтган, кўз кўриб, қулоқ эшитмаган бир жиноят юзасидан ўз ҳукмини эълон қилди.
www.newsuz.com сайтининг 7 декабр куни хабар қилишича, ўз турмуш ўртоғини ечинтириб Қўқон кўчаларида сазойи қилган шахсни шаҳар суди 14 йилга озодликдан маҳрум қилди.
Ўзбекистондаги телеканаллар ҳам ҳикоя қилгани учун бу воқеадан кўпчиликнинг хабари бўлса керак.
Хабарсиз қолганларга қўқонликлардан бирининг мана бу мухтасар ҳикоясини ҳавола қиламиз.
- У иккинчи хотинини бегона эркак билан ушлаб олган. Асабийлашиб¸ мажбур ечинтириб кўчада олиб юрган. Унинг кўчада олиб юрганини¸ ҳозир нима кўп телефон кўп¸ кўпчилик телефонга сëмка қилиб¸ шу орқали у ëқ бу ëққа тарқалиб кетиб қолди¸ дейди қўқонлик суҳбатдошимиз.
Бошқа бир қўқонликнинг айтишича, аёлни ечинтириб сазойи қилган шахснинг ёнида унга ёрдам берган икки аёл ҳам бўлган.
- Буни республика телевидениесида ҳам беришди. Менимча¸ Ëшларда беришди шекилли. Орқасида иккита аëл ечинтириб¸ Нексиядан тушириб¸ бир магазиннинг ичига ҳайдашди. Кўрсатганида энди бу. Яланғочлигининг тасдиғи суратда кўриниб турибди. У магазинга қочади¸ магазинчилар итариб ташлайди. Яланғоч¸ сарсон бўлди у ëқдан бу ëққа. Менинг ўзимнинг кўришим. Бу ҳокимиятнинг кўчасида бўлган. Марказий кўчада бўлган иш. Буни ўша пайтда кўп нималар видеога олиб олган.
Озодлик: У қайдаражада яланғоч эди? Шир яланғочми?
- Қип яланғоч. Кўкракларини¸ нималарини қўли билан тўсиб олиб кўчада югуриб юрибдида. Иккита аëл у ëқдан бу ëқдан итараяпти. Хўжайинининг сингилларими энди у билмадим. Шу иккита аëл Нексиядан тушириб¸ ечинтириб¸ у ëққа¸ бу ëққа итариб юбораяпти марказий кўчада¸ дейди бошқа бир қўқонлик суҳбатдошимиз.
Воқеа тафсилотлари тушунарли бўлгандир.
Жамият ва қонуннинг бугунги сонида, яна бир бор таъкидлайман, кўз кўриб, қулоқ эшитмаган, ҳар ҳолда ўзбек жамиятида кўз кўриб, қулоқ эшитмаган бу воқеага оддий ўзбекистонликлар, хотин-қизлар ҳуқуқлари ҳимояси билан шуғулланувчилар ва умуман жамиятшуносларнинг муносабати билан сиз тингловчини таништирмоқчи бўлдик.
Суд хотинини хўрлаган шахсни 14 йилга озодликдан маҳрум қилган экан, демак уни руҳан соғ, деб топибди.
Бас шундай экан, бундай жиноят илдизларини жамиятдан излашимиз керакми?
Шу савол жавобини изламоқчи эдик мутахассислар билан. Ва ишни Қўқоннинг ўзидан, уч оддий қўқонлик киши билан суҳбатдан бошладик.
Улардан иккисининг овозини ҳозиргина эшитдингиз.
40 – 50 ёшлардаги уч қўқонлик билан ўтказганимиз суҳбатларни эфирга тайёрлаш жараёнида қайта эшитаётиб, бир нарсаларни тушунган бўлдик.
Мутахассислар ўз йўлига, лекин уч оддий қўқонликнинг гапларини диққат билан тингласангиз, май ойида рўй берган жиноят сабабларини тушуна бошлашингиз мумкин.
Қўқонликларнинг воқеага муносабати.
Биринчи қўқонлик.
- Энди бир ҳисобда тарбиявий томони бор бу нарсанинг. Аëллар энди онамиз¸ синглимиз¸ қизларимиз. Гоҳида турмуш ташвишлари билан аëллар ҳар хил йўлларга кириб кетиб қолаяпти. Ҳатто эрига хиëнат қилишдан ҳам қайтмаяпти. Шунинг учун бу нарсани маданийлаштириб тарғибот қилинса яхши бўларди. Энди у йигит жаҳл устида мажбур бўлиб шу ҳолатда сазойи қилганда¸ дейди биринчи қўқонлик.
Демак, биринчи қўқонликнинг фикрича, ўша йигитни, хотинини яланғоч кўчада сазойи қилган йигитниям тушунса бўлади. Лекин навбатдаги саволимиздан кейин фикрларига аниқлик киритди.
Озодлик: Шу ишни тўғри деб ҳисоблайсизми?
- Йўқ¸ инсон ҳуқуқи поймол бўлган. Бунинг энди бўлак йўли бор. Ўша ерда этакни қоқиб чиқиб кетавериш керак эди. Ë бўлмаса танбеҳ бериш керак эди. Оғзаки сўкиб уришиш керак эдию¸ элнинг ичида инсонни бунақа қилиб сазойи қилиш нотўғри¸ дейди биринчи қўқонлик.
Биринчи қўқонлик, агар эътибор берган бўлсангиз, хотинни уриш ҳуқуқини ҳам эрда қолдирди.
Иккинчи қўқонликнинг фикрича, хиёнати учун хотинини бу қадар шарманда қилмаслик, хўрламаслик керак эди.
- Ҳақиқатан нотўғри бу. Ундан воз кечиб¸ мусулмончасига талоғини бериб чиқиб кетса ҳам бўлаверар эди. Эшитишимча¸ иккинчи рўзғори экан. Бормай қўйса ҳам бўлаверарди. Қонуний чора шу эди. Ким билади энди асабийлашиб¸ жаҳл келса¸ ақл кетади деган мақол борку. Энди ўч олиш учунми¸ хиëнатига чидай олмай шарманда қилиш учунми қилганда энди. Европа халқлари буни онг билан нима қилади. Бизда энди қизиққонликми¸ жоҳилликми¸ нотўғри бу иш¸ дейди иккинчи қўқонлик.
Учинчи қўқонликнинг фикри ҳам алоҳида эътиборга лойиқ. Эшитинг.
- Мана Амир Темур буюк бобомиз. Саркарда бўлган. У нимага ғалаба қозонган? Ҳеч анализ қилиб кўрганмисиз?
Озодлик: Қани сиз айтингчи?
- У одамда биринчи эркаклик ғурури бўлган. Гапирган гапига жавоб берадиган¸ қаттиққўл одам бўлган. Шу билан армия тузиб¸ ғалаба қозонган. Сотқинларни¸ ваъдасига вафо қилмаганларни¸ ëлғончиларни кечирмаган. Шунинг натижасида буюк Темур бўлган. Энди шу одамнинг авлодларига қаранг.
Озодлик: Сизнинг фикрларингиздан келиб чиқадиган бўлсак¸ аëлини ечинтириб сазойи қилган эркак лафзи ҳалол¸ ғурурли эркак бўлиб чиқаяпти тўғрими?
- Ҳалиги аëлчи ўша одамга ваъда берганда. Иккинчи хотин қилиб олишдан олдин келишиб олинган бўлиши керак. “Сен фоҳиша йўлига кирмагин. Мен қорнингни қиламан¸ устингни қиламан¸ уй билан таъминлайман¸ бола-чақангни боқаман” деганига у хўп деб ваъда берган. Кейин бу одам иккинчи хотин қилиб олган. Тасаввур қилинг¸ сиз билан келишувни бузгани сизни ҳурмат қилмагани биринчидан. Сизни назарга илмагани бўлади. Шу ишни қилишдан олдин “Э қўшним кўриб қолиши мумкин. Гап-сўз тарқалиши мумкин. Бу одамнинг олдида мен нима бўламан” деб ўйлаш керак эди. Бу иймоннинг сустлигида.
Озодлик: Демак¸ эри тўғри қилибдида.
- Менинг фикримча¸ тўғри¸ дейди учинчи қўқонлик.
Хотинини яланғочлаб сазойи қилган ҳамшаҳрингизга берилган жазога муносабатингиз қандай? Бу навбатдаги саволимиз эди.
Биринчи қўқонликнинг жавоби:
- Бу энди ниҳоятда баланд жазо. Жуда ҳам баланд жазо. Кўчада ечинтириб сазойи қилиб олиб юриш бу даражадаги жазога лойиқ эмас. Бунинг тагида бошқа нарсалар турибди шекилли. Интернетга чиқиб кетди¸ ҳар хил гап-сўз бўлиб кетди¸ бунинг орқасидан кимлардир ўзига яраша чорасини олгандир. Бу ҳақиқий жазо эмас. Бу кимларнингдир алами устига қўйилган жазо¸ дейди биринчи қўқонлик.
Иккинчи қўқонликнинг тайинланган жазога муносабати.
- Менимча¸ ҳозир аниқ айта олмайманку¸ 13 йилми 14 йилми берилди.
Озодлик: Хабарларга қараганда 14 йил берилибди.
- Бу энди жуда оғир жиноят бўлмаса керак. Инсоннинг ҳуқуқини поймол қилди. Энди ундан ҳам баттар ишлар бўлиб ëтибдию. Ë бир катта жарима қилиш керак эди. Энди урмаган¸ нима қилмаган. У аëлни ҳақоратлаган¸ нафсониятига теккан¸ дейди иккинчи қўқонлик.
Учинчи қўқонликдан ҳам сўрадик.
Озодлик: Демак¸ сизнинг фикрингизча¸ берилган жазо ноҳақ бўлган.
- Ноҳақ. Менинг фикримча¸ жуда ноҳақ¸ дейди учинчи қўқонлик.
Учалангизнинг фикрингизни билдик, чойхона гурунгларда шу воқеа муҳокама қилинганда кўпчилик нима деди, деб сўрадим.
- Биз ҳам энди улфатлар билан обсуждат қилганмиз. Бир хиллари “Ахмоқмисан¸ ташлаб чиқиб кетавермайсанми. Бунақалардан кўп бўлса. Бошқасини олиб олардинг” деган фикрга борган¸ дейди қўқонлик суҳбатдош.
Эътибор беринг, сазойи қилиб нима қиласан, дейдиганлар "Бундай қилиб нима қилардинг, бундайлар, яъни эрсизлар кўп бўлса, яна биттасига уйланиб олаверардингда", дейишди, деяпти қўқонлик.
- Бир хиллари “Бу бузуқларни бундан ҳам баттар қилиш керак эди. Бу буларга дарс бўлсин. Ҳозир жуда кўпайиб кетди. Мана шунақалар ўзбек аëлларининг номини дунëда ҳам булғаб юбораяпти. Бундан баттар қилиш керак эди” деган фикрни билдирди.
Озодлик: Мана ҳозир икки хил фикр айтдингиз. Шу иккаласидан қайси бири жамиятда кучлироқ?
-Бир-иккитаси “ташлаб чиқиб кетавермайсанми” деб айтди. “Бизнинг аëлларимизнинг номини булғайдиган бундай бузуқиларга бу ҳам кам” дейдиганлар ҳам кам бўлдида. Кўпчиликнинг фикри шунақа бўлди¸ дейди қўқонлик суҳбатошимиз.
Мен ўйланиб қолдим, мана шундай муҳитда ўша, 14 йилга кесилган шахснинг хотинини яланғочлаб сазойи қилиши шунчаки бир тасодифми ёки қонуниятми?
Яна бир-икки савол бердим қўқонликларга.
Озодлик: Қўқонда¸ умуман ўртача ўзбек оиласида аëлнинг ўрни кейинги йилларда мустаҳкамроқ бўлиб бораяптими ëки аëл ҳуқуқсизроқ бўлиб бораяптими?
- Энди менинг фикрим¸ давлатимизда ҳам кўп сиëсат нима қилинаяпти ҳалиги аëлларнинг у ëқ бу ëққа чиқиб кетаëтгани¸ мана янги қонунлар ҳам чиқди одам савдоси деган нималарга. Ҳозир бозорга чиқсангиз ҳам эркакдан кўп аëл. Кўп нималаримиз Россияга кетган. Уйланиб қўйган. Уч-тўрт ойдан кейин Россияга кетиб юбораяпти. Оилани аëл боқаяпти. Аëл боққандан кейин билингки оилада хўжайин ўша. Менинг фикримча¸ бу эски урф-одатларимизга ҳам тўғри келмайдиган нарса. Аëллар бозорга ëки бошқа ëқларга чиқиб оилани боқаëтган бўлиб¸ оилада ҳукмдор бўлаяпти¸ дейди қўқонлик суҳбатдошимиз.
Шу масалада яна бир қўқонликнинг фикрини эшитинг.
- Мен ҳозирги кунда ҳақиқатан аëлларимиз учун ҳозирги пайтда кечаëтган ҳаëтида бир хил жойларда жуда ачинаман. Лекин у аëлнинг ҳамма ëғини бекаму кўст бутлаб қўйган эканда. Нимага бунга қўл урди билмадим. Бу бир томони. Иккинчи томони аксарият ëшлар ишсиз. Бошқа ëққа иш излаб чиқиб кетган. Аëллар қолган. Рўзғор ўшаларнинг ташвишида. Бир хил жойларда йўқчилик бор. Ана шу нарсадан аксарият одам хаëл билан юради¸ асабийлашиб юради¸ мўлжалидаги нарсасига етиша олмайди. Қолаверса¸ ўзимизнинг ўзбекчилик менталитетда топганини “тўй қиламан¸ фарзандимни уйлантираман¸ қиз чиқараман” дейди. Қизининг бўйи етиб турсаю¸ бир тийин пули бўлмаса¸ совчи келиб турса. Қандай бу? Асабийлашмай бўладими.
Озодлик: У сиз айтган сабабларга кўра асабийлашадиган йигит эмас экан. Иккинчи хотинини ҳам бекаму кўст қилиб қўйган экан. Мана 52 ëшга кирибсиз. Кўпни кўриб қўйибсиз. Кейинги пайтларда ўзбек оиласида қанақа ўзгаришлар юз бераяпти? Эр-хотин муносабатларидаги ўзгаришлар қай томонга кетаяпти?
- Буларнинг ҳаммасининг тагида иқтисодий масалалар туради. Бир хил оилалар энди оила бўладими? Эр Қозоғистонда¸ хотин Россияда¸ бола энанинг қўлида қолган. Бундан қанақа тарбия чиқади. Бу билан ким тарбия қилинади?
Озодлик: Ўзбек оиласида аëл кишининг тутган ўрни кейинги йилларда баландладими ëки пастладими? Умуман олганда аëлнинг оилада гапириш ҳуқуқи борми йўқми?
- Аëлнинг гапириш ҳуқуқи бор. Ҳозир анча аëлларимиз ривожланган. Анча ривожланган. Бемалол интернетдан фойдаланишаяпти. Онги ниҳоятда юқори. Менимча¸ ҳозир аëлларимиз эркаклардан ҳам ўтиб кетаяпти. Шунақа тадбиркор аëлларимиз бор¸ битта аëл 10 нафар эркакнинг ишини бажараяпти. Ранг баранг бўлиб кетди ҳозир. Ҳамма соҳада бор. Европанинг энг олди ривожланган давлатидаги аëлни ҳам кўришингиз мумкин¸ феодал давридаги аëлни ҳам кўришингиз мумкин.
Озодлик: Шунақа табақаланиб қолаяпти денг.
- Худди шундай¸ дейди бошқа бир қўқонлик суҳбатдошимиз.
Шу ўринда эркакларчи, эркаклар, ўзларингизчи, деб сўрагим келди. Лекин сўрамадим.
Чунки эшитганим жавоблардан аллақачон бир фикрга келиб бўлган эдим.
Сизчи, азиз тингловчи, сиз қандай фикрга келдингиз?
Ҳа, айтганча, учала қўқонликдан, турмуш ўртоқларингиз билан ҳам гаплашсак бўладими, деб сўрадим. Улар билан аёл ҳамкасбим суҳбатлашади, деб олдиндан айтиб ҳам қўйдим.
Мана улардан бирининг жавоби:
- Менинг хотиним¸ илтимос лекин тўғри тушунинг¸ мен хотинимни ҳеч қачон бунақа мулоқотга ундамайман.
Озодлик: Бўлди гап йўқ. Шунинг учун мен олдиндан узр сўраб олдим.
- Ана гапирганим гап¸ айтганим айтган¸ деди қўқонлик суҳбатдошларимдан бири.
Бошқа икки суҳбатдошимиздан бири турмуш ўртоғи билан суҳбатлашишимизга розилик берди. Фақат мен уйга борганимдан кейин гаплашишингиз мумкин, чунки уйда телефон йўқ, мен борганимдан кейин қўл телефоним орқали гаплашасиз, деди.Шахсан мен учун масала ҳал бўлгандай эди. Шунинг учун ҳамкасбимни безовта қилмадим. Ўзим ҳам кутмадим.
Яна бир гап: хотинини қип яланғоч қилиб Қўқон кўчаларида сазойи қилинган шахс 14 йилга аҳоли орасида порнографик материаллар тарқатишда айбланиб қамалди.
Афтидан у содир этганга ўхшаш жиноятни одам боласи қилиши ҳатто Жиноят кодексини тузганларнинг хаёлига келмаганга ўхшайди.
www.newsuz.com сайтининг 7 декабр куни хабар қилишича, ўз турмуш ўртоғини ечинтириб Қўқон кўчаларида сазойи қилган шахсни шаҳар суди 14 йилга озодликдан маҳрум қилди.
Ўзбекистондаги телеканаллар ҳам ҳикоя қилгани учун бу воқеадан кўпчиликнинг хабари бўлса керак.
Хабарсиз қолганларга қўқонликлардан бирининг мана бу мухтасар ҳикоясини ҳавола қиламиз.
- У иккинчи хотинини бегона эркак билан ушлаб олган. Асабийлашиб¸ мажбур ечинтириб кўчада олиб юрган. Унинг кўчада олиб юрганини¸ ҳозир нима кўп телефон кўп¸ кўпчилик телефонга сëмка қилиб¸ шу орқали у ëқ бу ëққа тарқалиб кетиб қолди¸ дейди қўқонлик суҳбатдошимиз.
Бошқа бир қўқонликнинг айтишича, аёлни ечинтириб сазойи қилган шахснинг ёнида унга ёрдам берган икки аёл ҳам бўлган.
- Буни республика телевидениесида ҳам беришди. Менимча¸ Ëшларда беришди шекилли. Орқасида иккита аëл ечинтириб¸ Нексиядан тушириб¸ бир магазиннинг ичига ҳайдашди. Кўрсатганида энди бу. Яланғочлигининг тасдиғи суратда кўриниб турибди. У магазинга қочади¸ магазинчилар итариб ташлайди. Яланғоч¸ сарсон бўлди у ëқдан бу ëққа. Менинг ўзимнинг кўришим. Бу ҳокимиятнинг кўчасида бўлган. Марказий кўчада бўлган иш. Буни ўша пайтда кўп нималар видеога олиб олган.
Озодлик: У қайдаражада яланғоч эди? Шир яланғочми?
- Қип яланғоч. Кўкракларини¸ нималарини қўли билан тўсиб олиб кўчада югуриб юрибдида. Иккита аëл у ëқдан бу ëқдан итараяпти. Хўжайинининг сингилларими энди у билмадим. Шу иккита аëл Нексиядан тушириб¸ ечинтириб¸ у ëққа¸ бу ëққа итариб юбораяпти марказий кўчада¸ дейди бошқа бир қўқонлик суҳбатдошимиз.
Воқеа тафсилотлари тушунарли бўлгандир.
Жамият ва қонуннинг бугунги сонида, яна бир бор таъкидлайман, кўз кўриб, қулоқ эшитмаган, ҳар ҳолда ўзбек жамиятида кўз кўриб, қулоқ эшитмаган бу воқеага оддий ўзбекистонликлар, хотин-қизлар ҳуқуқлари ҳимояси билан шуғулланувчилар ва умуман жамиятшуносларнинг муносабати билан сиз тингловчини таништирмоқчи бўлдик.
Суд хотинини хўрлаган шахсни 14 йилга озодликдан маҳрум қилган экан, демак уни руҳан соғ, деб топибди.
Бас шундай экан, бундай жиноят илдизларини жамиятдан излашимиз керакми?
Шу савол жавобини изламоқчи эдик мутахассислар билан. Ва ишни Қўқоннинг ўзидан, уч оддий қўқонлик киши билан суҳбатдан бошладик.
Улардан иккисининг овозини ҳозиргина эшитдингиз.
40 – 50 ёшлардаги уч қўқонлик билан ўтказганимиз суҳбатларни эфирга тайёрлаш жараёнида қайта эшитаётиб, бир нарсаларни тушунган бўлдик.
Мутахассислар ўз йўлига, лекин уч оддий қўқонликнинг гапларини диққат билан тингласангиз, май ойида рўй берган жиноят сабабларини тушуна бошлашингиз мумкин.
Қўқонликларнинг воқеага муносабати.
Биринчи қўқонлик.
- Энди бир ҳисобда тарбиявий томони бор бу нарсанинг. Аëллар энди онамиз¸ синглимиз¸ қизларимиз. Гоҳида турмуш ташвишлари билан аëллар ҳар хил йўлларга кириб кетиб қолаяпти. Ҳатто эрига хиëнат қилишдан ҳам қайтмаяпти. Шунинг учун бу нарсани маданийлаштириб тарғибот қилинса яхши бўларди. Энди у йигит жаҳл устида мажбур бўлиб шу ҳолатда сазойи қилганда¸ дейди биринчи қўқонлик.
Демак, биринчи қўқонликнинг фикрича, ўша йигитни, хотинини яланғоч кўчада сазойи қилган йигитниям тушунса бўлади. Лекин навбатдаги саволимиздан кейин фикрларига аниқлик киритди.
Озодлик: Шу ишни тўғри деб ҳисоблайсизми?
- Йўқ¸ инсон ҳуқуқи поймол бўлган. Бунинг энди бўлак йўли бор. Ўша ерда этакни қоқиб чиқиб кетавериш керак эди. Ë бўлмаса танбеҳ бериш керак эди. Оғзаки сўкиб уришиш керак эдию¸ элнинг ичида инсонни бунақа қилиб сазойи қилиш нотўғри¸ дейди биринчи қўқонлик.
Биринчи қўқонлик, агар эътибор берган бўлсангиз, хотинни уриш ҳуқуқини ҳам эрда қолдирди.
Иккинчи қўқонликнинг фикрича, хиёнати учун хотинини бу қадар шарманда қилмаслик, хўрламаслик керак эди.
- Ҳақиқатан нотўғри бу. Ундан воз кечиб¸ мусулмончасига талоғини бериб чиқиб кетса ҳам бўлаверар эди. Эшитишимча¸ иккинчи рўзғори экан. Бормай қўйса ҳам бўлаверарди. Қонуний чора шу эди. Ким билади энди асабийлашиб¸ жаҳл келса¸ ақл кетади деган мақол борку. Энди ўч олиш учунми¸ хиëнатига чидай олмай шарманда қилиш учунми қилганда энди. Европа халқлари буни онг билан нима қилади. Бизда энди қизиққонликми¸ жоҳилликми¸ нотўғри бу иш¸ дейди иккинчи қўқонлик.
Учинчи қўқонликнинг фикри ҳам алоҳида эътиборга лойиқ. Эшитинг.
- Мана Амир Темур буюк бобомиз. Саркарда бўлган. У нимага ғалаба қозонган? Ҳеч анализ қилиб кўрганмисиз?
Озодлик: Қани сиз айтингчи?
- У одамда биринчи эркаклик ғурури бўлган. Гапирган гапига жавоб берадиган¸ қаттиққўл одам бўлган. Шу билан армия тузиб¸ ғалаба қозонган. Сотқинларни¸ ваъдасига вафо қилмаганларни¸ ëлғончиларни кечирмаган. Шунинг натижасида буюк Темур бўлган. Энди шу одамнинг авлодларига қаранг.
Озодлик: Сизнинг фикрларингиздан келиб чиқадиган бўлсак¸ аëлини ечинтириб сазойи қилган эркак лафзи ҳалол¸ ғурурли эркак бўлиб чиқаяпти тўғрими?
- Ҳалиги аëлчи ўша одамга ваъда берганда. Иккинчи хотин қилиб олишдан олдин келишиб олинган бўлиши керак. “Сен фоҳиша йўлига кирмагин. Мен қорнингни қиламан¸ устингни қиламан¸ уй билан таъминлайман¸ бола-чақангни боқаман” деганига у хўп деб ваъда берган. Кейин бу одам иккинчи хотин қилиб олган. Тасаввур қилинг¸ сиз билан келишувни бузгани сизни ҳурмат қилмагани биринчидан. Сизни назарга илмагани бўлади. Шу ишни қилишдан олдин “Э қўшним кўриб қолиши мумкин. Гап-сўз тарқалиши мумкин. Бу одамнинг олдида мен нима бўламан” деб ўйлаш керак эди. Бу иймоннинг сустлигида.
Озодлик: Демак¸ эри тўғри қилибдида.
- Менинг фикримча¸ тўғри¸ дейди учинчи қўқонлик.
Хотинини яланғочлаб сазойи қилган ҳамшаҳрингизга берилган жазога муносабатингиз қандай? Бу навбатдаги саволимиз эди.
Биринчи қўқонликнинг жавоби:
- Бу энди ниҳоятда баланд жазо. Жуда ҳам баланд жазо. Кўчада ечинтириб сазойи қилиб олиб юриш бу даражадаги жазога лойиқ эмас. Бунинг тагида бошқа нарсалар турибди шекилли. Интернетга чиқиб кетди¸ ҳар хил гап-сўз бўлиб кетди¸ бунинг орқасидан кимлардир ўзига яраша чорасини олгандир. Бу ҳақиқий жазо эмас. Бу кимларнингдир алами устига қўйилган жазо¸ дейди биринчи қўқонлик.
Иккинчи қўқонликнинг тайинланган жазога муносабати.
- Менимча¸ ҳозир аниқ айта олмайманку¸ 13 йилми 14 йилми берилди.
Озодлик: Хабарларга қараганда 14 йил берилибди.
- Бу энди жуда оғир жиноят бўлмаса керак. Инсоннинг ҳуқуқини поймол қилди. Энди ундан ҳам баттар ишлар бўлиб ëтибдию. Ë бир катта жарима қилиш керак эди. Энди урмаган¸ нима қилмаган. У аëлни ҳақоратлаган¸ нафсониятига теккан¸ дейди иккинчи қўқонлик.
Учинчи қўқонликдан ҳам сўрадик.
Озодлик: Демак¸ сизнинг фикрингизча¸ берилган жазо ноҳақ бўлган.
- Ноҳақ. Менинг фикримча¸ жуда ноҳақ¸ дейди учинчи қўқонлик.
Учалангизнинг фикрингизни билдик, чойхона гурунгларда шу воқеа муҳокама қилинганда кўпчилик нима деди, деб сўрадим.
- Биз ҳам энди улфатлар билан обсуждат қилганмиз. Бир хиллари “Ахмоқмисан¸ ташлаб чиқиб кетавермайсанми. Бунақалардан кўп бўлса. Бошқасини олиб олардинг” деган фикрга борган¸ дейди қўқонлик суҳбатдош.
Эътибор беринг, сазойи қилиб нима қиласан, дейдиганлар "Бундай қилиб нима қилардинг, бундайлар, яъни эрсизлар кўп бўлса, яна биттасига уйланиб олаверардингда", дейишди, деяпти қўқонлик.
- Бир хиллари “Бу бузуқларни бундан ҳам баттар қилиш керак эди. Бу буларга дарс бўлсин. Ҳозир жуда кўпайиб кетди. Мана шунақалар ўзбек аëлларининг номини дунëда ҳам булғаб юбораяпти. Бундан баттар қилиш керак эди” деган фикрни билдирди.
Озодлик: Мана ҳозир икки хил фикр айтдингиз. Шу иккаласидан қайси бири жамиятда кучлироқ?
-Бир-иккитаси “ташлаб чиқиб кетавермайсанми” деб айтди. “Бизнинг аëлларимизнинг номини булғайдиган бундай бузуқиларга бу ҳам кам” дейдиганлар ҳам кам бўлдида. Кўпчиликнинг фикри шунақа бўлди¸ дейди қўқонлик суҳбатошимиз.
Мен ўйланиб қолдим, мана шундай муҳитда ўша, 14 йилга кесилган шахснинг хотинини яланғочлаб сазойи қилиши шунчаки бир тасодифми ёки қонуниятми?
Яна бир-икки савол бердим қўқонликларга.
Озодлик: Қўқонда¸ умуман ўртача ўзбек оиласида аëлнинг ўрни кейинги йилларда мустаҳкамроқ бўлиб бораяптими ëки аëл ҳуқуқсизроқ бўлиб бораяптими?
- Энди менинг фикрим¸ давлатимизда ҳам кўп сиëсат нима қилинаяпти ҳалиги аëлларнинг у ëқ бу ëққа чиқиб кетаëтгани¸ мана янги қонунлар ҳам чиқди одам савдоси деган нималарга. Ҳозир бозорга чиқсангиз ҳам эркакдан кўп аëл. Кўп нималаримиз Россияга кетган. Уйланиб қўйган. Уч-тўрт ойдан кейин Россияга кетиб юбораяпти. Оилани аëл боқаяпти. Аëл боққандан кейин билингки оилада хўжайин ўша. Менинг фикримча¸ бу эски урф-одатларимизга ҳам тўғри келмайдиган нарса. Аëллар бозорга ëки бошқа ëқларга чиқиб оилани боқаëтган бўлиб¸ оилада ҳукмдор бўлаяпти¸ дейди қўқонлик суҳбатдошимиз.
Шу масалада яна бир қўқонликнинг фикрини эшитинг.
- Мен ҳозирги кунда ҳақиқатан аëлларимиз учун ҳозирги пайтда кечаëтган ҳаëтида бир хил жойларда жуда ачинаман. Лекин у аëлнинг ҳамма ëғини бекаму кўст бутлаб қўйган эканда. Нимага бунга қўл урди билмадим. Бу бир томони. Иккинчи томони аксарият ëшлар ишсиз. Бошқа ëққа иш излаб чиқиб кетган. Аëллар қолган. Рўзғор ўшаларнинг ташвишида. Бир хил жойларда йўқчилик бор. Ана шу нарсадан аксарият одам хаëл билан юради¸ асабийлашиб юради¸ мўлжалидаги нарсасига етиша олмайди. Қолаверса¸ ўзимизнинг ўзбекчилик менталитетда топганини “тўй қиламан¸ фарзандимни уйлантираман¸ қиз чиқараман” дейди. Қизининг бўйи етиб турсаю¸ бир тийин пули бўлмаса¸ совчи келиб турса. Қандай бу? Асабийлашмай бўладими.
Озодлик: У сиз айтган сабабларга кўра асабийлашадиган йигит эмас экан. Иккинчи хотинини ҳам бекаму кўст қилиб қўйган экан. Мана 52 ëшга кирибсиз. Кўпни кўриб қўйибсиз. Кейинги пайтларда ўзбек оиласида қанақа ўзгаришлар юз бераяпти? Эр-хотин муносабатларидаги ўзгаришлар қай томонга кетаяпти?
- Буларнинг ҳаммасининг тагида иқтисодий масалалар туради. Бир хил оилалар энди оила бўладими? Эр Қозоғистонда¸ хотин Россияда¸ бола энанинг қўлида қолган. Бундан қанақа тарбия чиқади. Бу билан ким тарбия қилинади?
Озодлик: Ўзбек оиласида аëл кишининг тутган ўрни кейинги йилларда баландладими ëки пастладими? Умуман олганда аëлнинг оилада гапириш ҳуқуқи борми йўқми?
- Аëлнинг гапириш ҳуқуқи бор. Ҳозир анча аëлларимиз ривожланган. Анча ривожланган. Бемалол интернетдан фойдаланишаяпти. Онги ниҳоятда юқори. Менимча¸ ҳозир аëлларимиз эркаклардан ҳам ўтиб кетаяпти. Шунақа тадбиркор аëлларимиз бор¸ битта аëл 10 нафар эркакнинг ишини бажараяпти. Ранг баранг бўлиб кетди ҳозир. Ҳамма соҳада бор. Европанинг энг олди ривожланган давлатидаги аëлни ҳам кўришингиз мумкин¸ феодал давридаги аëлни ҳам кўришингиз мумкин.
Озодлик: Шунақа табақаланиб қолаяпти денг.
- Худди шундай¸ дейди бошқа бир қўқонлик суҳбатдошимиз.
Шу ўринда эркакларчи, эркаклар, ўзларингизчи, деб сўрагим келди. Лекин сўрамадим.
Чунки эшитганим жавоблардан аллақачон бир фикрга келиб бўлган эдим.
Сизчи, азиз тингловчи, сиз қандай фикрга келдингиз?
Ҳа, айтганча, учала қўқонликдан, турмуш ўртоқларингиз билан ҳам гаплашсак бўладими, деб сўрадим. Улар билан аёл ҳамкасбим суҳбатлашади, деб олдиндан айтиб ҳам қўйдим.
Мана улардан бирининг жавоби:
- Менинг хотиним¸ илтимос лекин тўғри тушунинг¸ мен хотинимни ҳеч қачон бунақа мулоқотга ундамайман.
Озодлик: Бўлди гап йўқ. Шунинг учун мен олдиндан узр сўраб олдим.
- Ана гапирганим гап¸ айтганим айтган¸ деди қўқонлик суҳбатдошларимдан бири.
Бошқа икки суҳбатдошимиздан бири турмуш ўртоғи билан суҳбатлашишимизга розилик берди. Фақат мен уйга борганимдан кейин гаплашишингиз мумкин, чунки уйда телефон йўқ, мен борганимдан кейин қўл телефоним орқали гаплашасиз, деди.Шахсан мен учун масала ҳал бўлгандай эди. Шунинг учун ҳамкасбимни безовта қилмадим. Ўзим ҳам кутмадим.
Яна бир гап: хотинини қип яланғоч қилиб Қўқон кўчаларида сазойи қилинган шахс 14 йилга аҳоли орасида порнографик материаллар тарқатишда айбланиб қамалди.
Афтидан у содир этганга ўхшаш жиноятни одам боласи қилиши ҳатто Жиноят кодексини тузганларнинг хаёлига келмаганга ўхшайди.
