8 сенябр куни жаҳон оммавий ахборот воситаларидаги шов-шувли янгилик дунëдаги дунëнинг катта бойларидан бири Жорж Сороснинг жаҳон бўйлаб инсон ҳуқуқлари ҳимояси билан шуғулланиб келаëтган Ҳюман Райтс Уотч (Human Rights Watch ) ташкилотига 100 миллион доллар хайрия қилгани ҳақидаги хабар бўлди.
Бу қарори билан Очиқ жамият институтининг турли жамғармаларига йилига 100 миллиондан ортиқ пул сарфлаб келаëтган Сорос¸ бир ташкилотга¸ бир мақсад учун энг катта хайрия қилган жаҳон меценатларидан бирига айланди.
Диққатимизни тортган воқеаларнинг иккинчиси¸ 27 август куни Сорос ўтирган Ню Йоркдаги офисдан минглаб чақирим масофада - Тошкентнинг Миллий санъат марказида бўлиб ўтди.
“Фонд Форум¸ “Аëллар кенгаши” РЖБ¸ “Меҳр нури” жамғармаси ҳамда Ижтимоий ташаббусларни қўллаб-қувватлаш фонди томонидан Ҳомийлар ва ҳотамтойилар учун ҳисобот кечаси ташкил этилиб¸ унга ташриф буюрган халқаро маҳаллий жамоат ташкилотлари¸ бизнес олами вакиллари¸ саноат корхоналари¸ савдо ва фармацевтика компанияларидан 150 нафарга яқин вакилга Гулнора Каримованинг эҳтиром ва ташаккур изҳор этилган дипломлари топширилди”¸ деб ëзди тилга олмоқчи бўлганимиз иккинчи воқеа ҳақида Фонд Форум ўз сайтида.
Содда қилиб айтганда¸ президент Каримовнинг тўнғич қизи Гулнора Каримова¸ ўзи бошқарадагиган ҳар хил хайрия жамғармаларига хайрия қилганларга Ҳотамтой деган ëрлиқ тақдим қилди ва уларни кейинги сахийликларга рағбатлантирди.
Ва ниҳоят¸ 8 сенябр куни Хайрия ëрдами жамғармаси деб аталган ташкилот “Жаҳон берувчилари рейтинги”(The World Giving Index)ни эълон қилди. Gallup марказининг 153 давлатда яшовчи 195 00 одам иштирокидаги сўровига асосланган тадқиқотга кўра¸ бошқаларга пул хайрия қиладиганлар¸ ўз вақтини бошқалар фойдасига беғараз сарфлайдиганлар ва бегоналарга ëрдам қўлини чўзадиганлар¸ ўзига тўқ ва бой мамлакатларда кўпроқдир. Хайрияни асосон пули борлар қилишида янгилик йўқ. Аммо тадқиқотчилар келган янги хулоса шуки¸ хайрияни бойлардан кўра кўпроқ¸ бахтиëр¸ ўз ҳаëтидан мамнун одамлар қилади.
Пайқаганингиздек¸ бир биридан айри ҳолда¸ айри жойдан келган учала хабарни боғлаб турган сўз - хайрия калимаси ва бу воқеалар марказида турганлар - замонавий ҳотамтойлардир.
7 сенябр кунги баëноти билан Жорж Сорос¸ дунë миқëсидаги “энг кўп берувчи”лардан бирига айланган бўлса¸ Ўзбекистондаги расмий матбуот бу мақомни йиллардан бери Гулнора Каримовага нисбат бериб келади.
Афтидан¸ Ўзбекистоннинг “энг катта берувчиси” Гулнора Каримова ўтган ҳафта ўзига бераëтганларга миннатдорлик изҳор қилди. Бу эътироф ҳам бериш – ҳақ беришдир. Хайрия ëрдами жамғармаси тадқиқотчилари хулосадан келиб чиқадиган бўлсак¸ Гулнора Каримова Ўзбекистоннинг энг бахтиëр аëли ҳам бўлиб чиқади – зотан¸ руҳшуносларга кўра¸ бахтли одам бошқаларга ўз моли ва вақтини кўпроқ эҳсон қилади¸ бу беришдан туғилган қониқиш эса¸ уни янада бахтиëрроқ қилади.
Aммо бу учала воқеадаги уйқашлик¸ афсуски¸ сўзлардаги зоҳирий уйқашлик даражасида тўхтайди.
Жорж Сорос¸ кимга¸ нима учун ¸ қанча пул беришни ўзи белгилайди¸ зотан сарфланаëтган пулларнинг хўжайини унинг ўзидир – бу пуллар қайдан келиб¸ қайга кетаëтгани ҳам анчайин шаффоф. Боз устига¸ унинг бу пулларни қайга¸ нима учун сарфлаëтгани унинг ўзига ҳам¸ қолган дунëга ҳам аëн:
- Биринчидан¸ бу (инсон ҳақлари ҳимояси) мен қаттиқ ишонадиган бир ғоя. Иккинчидан¸ бу ташкилотни мен жуда яхши биламан ва унинг самараси ва ўз руҳини сўндирмай келаëтганига ўзим гувоҳман. Қолаверса¸ мен бу ишни бошқаларга қолдирмай¸ кўзим очиқлигида имкон қадар кўпроқ пулни берадиганларимга бериш ниятидан¸ деди 7 сенябр куни ўз ҳотамтойлигини изоҳлаган Жорж Сорос.
Соросдан фарқли¸ Ўзбекистон¸ қолаверса қолган дунë Гулнора Каримованинг¸ хайрияга сарфланаëтгани даъво қилинадиган маблағларининг қайдан ва қандай келаëтгани ҳақида нима билади? Халқ оғзидаги “мана бу Гулнораники эмиш¸ буниси ҳам”¸ деган қабилдаги миш-мишлардан бўлак¸ деярли ҳеч нарса. Аммо аниқ рақамларни яхши кўрувчи Ғарбда бу сир пардаси аста-секин кўтарилмоқда – Швейцарияда чиқадиган Bilan иқтисодий журналига кўра, Гулнора Каримова ҳисобида тақрибан 625 миллион доллар бор. Шу ҳисоб-китоб асосида Ўзбекистоннинг Швейцарияда жойлашган БМТ ваколатхоналаридаги элчиси Каримова Швейцариядаги энг бадавлат одамлар рўйхатига киритилди.
Аммо 27 август кунги Тошкентдаги маросим руҳидан кўриниб турибдики¸ Гулнора Каримовага қарашли ўнлаб нодавлат ва нотижорат идораси мақомига эга тузилмалар Каримованинг хусусий бойлигидан қилинаëтган хайриялар эмас¸ балки унинг ўзига бошқалар бераëтган хайриялар ҳисобига яшамоқда. Буни Гулнора Каримова бошқараëтган ташкилотлардан бири вакили ҳам тасдиқлайди:
- Ҳамма лойиҳаларимиз спонсорлар билан. Спонсорларимиз эса¸ ўз хоҳиши билан хайрия қиладиган ҳар хил ташкилотлар¸ шунингдек хусусий шахслар. Ўтказадиган ҳамма тадбир ва лойиҳаларимиз ана шу хайрия пуллари ҳисoбига амалга оширилади¸ дейди Каримовага қарашли ташкилот вакилларидан бири.
Гулнора Каримова бундай ҳотамтойларни махсус тақдирлаш учун махсус маросимлар ўтказганига қарамай¸ Озодлик суҳбатлашган каримовачилардан бири¸ бу ҳомийларнинг кимлар экани жамоатчилик учун ëпиқ маълумот дея атади:
- Йўқ¸ буни айтолмайман. Энди савоб ишни қилган одам бунинг орқасидан баралла бонг урмайдику! Мeн шунча бердим¸ ë буни қилдим¸ бу ишнинг спонсори мeн¸ деб. Ўшанинг учун буни ошкор қилишнинг кераги йўқ¸ деди Гулнора Каримованинг хайрия ҳисобига фаолият юрғизаëтган ташкилотларидан бири маъсули.
Гарчи Фонд Форум сайтидаги хабарда¸ Гулнора Каримованинг кейинги олти йил ичида 4 миллиондан ошиқ ўзбекистонлик ҳаëтига хайр олиб киргани айтилаëтган лойиҳалари ҳомийларидан айримлари номлари келтирилган эса-да¸ уларнинг асосан хориж ташкилотлари ва бизнес гуруҳлари экани кўрилади. Ўзбекистондаги “хайрия” қилиш¸ аниқроғи қилдириш амалиëтидан яхши хабардор катта тадбиркорлардан бирининг Озодликка айтишича¸ Каримованинг лойиҳаларига пул ўтказаëтган ҳақиқий “ҳомийлар” номи ошкор қилинмайди ва бунинг сабаби эса асло "Ҳотамтойлар" камтарлигида эмас.
- Нимага хоҳлашмайди? Хайрия қилган одам хоҳлайди номи кўрсатилишини. Аммо қоғозда хайрия қилганлар номи кўрсатилмайди. Масалан¸ мен хайрия қилган бўлсам¸ менинг номимни кўрсатманг¸ демайман¸ аксинча¸ кўрсатинг¸ ташкилотимни бошқалар ҳам танисин дейман. Аммо бунақа маросим ва рўйхатларда бошқа ташкилотларнинг номлари чиқади – хайрия қилган эмас¸ қилмаганники чиқади¸ дейди йиллар давомида мажбурий ҳомийлик ва хайрия амалиëтидан зиëн чекиб келган ўзбекистонлик бадавлат тадбиркорлардан бири.
Гулнора Каримованинг ҳам Ўзбекистон ичкариси¸ ҳам ташқарисида ҳою ҳашамат билан ўтказиб келаëтган тадбирларию¸ Ғарб ҳаëт тарзидан улги олинган марафон ва мода кўргазмалари¸ шунингдек турли маданий-маърифий лойиҳаларига пул бериб¸ номсиз-нишонсиз қолаëтган юзлаб¸ балки минглаб хусусий тадбиркорлар¸ Озодлик суҳбатлашган йирик бизнесменга кўра¸ бу норасмий солиқлардан ҳеч кимга шикоят қилолмайдилар. Қилсалар¸ ўша куннинг ўзида бор-йўқларидан ажрайдилар. Айни пайтда¸ Ўзбекистоннинг ҳукумат қаноти остида бойиган янги "зодагон"лари учун¸ Каримова хонимга хайрия қилиш юксак шараф ва унинг марҳаматини қозониш усули эканини ҳам инкор этиб бўлмайди ва шундан келиб чиқиб¸ кўнгилли Ҳотамтойлар борлигини ҳам эътироф этиш лозим.
****************************************************************
Бадавлат одамлар эмас¸ балки бахтиëр одамлар бошқаларга кўпроқ хайр беради ва бу беришдан ўзини янада бахтиëрроқ ҳис қилади¸ дейди "Жаҳон берувчилари рейтинги" муаллифлари.
Олгувчи қўлдан бергувчи қўл афзалроқдир¸ дейди диний ахлоқ қоидаларидан бири.
Дунë бўйлаб мазлум ҳақлари ҳимояси учун 100 миллион доллар пулини хайрия қилган Жорж Сорос¸ ўз ишидан хайр етган ва етадиганларнинг самимий раҳматидан ўзини янада бахтиëрроқ ҳис қилар ва қилаëтгандир ҳам.
Издошлари " кейинги олти йил давомида амалга оширган лойиҳаларидан ҳар 7 ўзбекистонликнинг биттасига хайр етди"¸ деб ëзаëтган Гулнора Каримовачи? Ўзбекистоннинг "энг кўп берувчиси" қилиб кўрсатилаëтган Каримовани Ўзбекистоннинг энг бахтиëр аëли¸ дейиш мумкинми?
