Fransiya O‘zbekiston bilan ehtimoliy jihodchilarga oid axborot almashadigan bo‘ldi. Bu haqda hafta so‘ngida Toshkentga safar qilgan Fransiya Tashqi ishlar vaziri ma’lum qildi.
“Biz ham O‘zbekiston¸ ham Fransiyada ayrim yoshlarning jihodchi guruhlar ta’siriga tushib¸ jihodni tanlayotgani munosabati bilan terrorchilik va radikalizm masalalarini qizg‘in muhokama qildik.Shu bois¸ bunday hodisaga qarshi kurashda o‘zaro axborot almashish juda muhimdir. Sankt-Peterburg va Stokholmda yuzaga chiqqan terror aktlari bizga bunday zaruratni yana bir bor eslatdi”¸ dedi Reuters muxbiriga Parij diplomatlari rahbari Jan-Mark Eyro (Jean-Marc Ayrault) shanba kungi Toshkent so‘zlashuvlaridan so‘ng.
3 aprel kuni Sankt-Peterburg metrosi¸ 7 aprel kuni Stokholm markazidagi tirband ko‘cha¸ qolaversa¸ 31 dekabrda Istanbulning mashhur tungi klubida sodir etilgan terror xurujlarini o‘zbeklar uyushtirgani e’lon qilindi.
Keyingi oylar ichi turli mamlakatlarda amalga oshirilgan shov-shuvlik terror xurujlarining “Islom davlati” radikal guruhi ta’siriga tushgan o‘zbeklar tomonidan uyushtirilgani¸ aksar davlatlar xavfsizlik xizmatlarini o‘zbek diasporasiga diqqatliroq bo‘lishga undamoqda.
O‘zbekistonlik hamkasbi Abdulaziz Komilov bilan uchrashuvdan so‘ng Fransiya Tashqi ishlar vaziri¸ hozirga qadar O‘zbekiston bilan terrorchilik va radikalizmga qarshi kurashdagi hamkorlikning yetarli darajada bo‘lmaganini e’tirof etdi.
“Albatta¸ hozirgacha ham qaysidir darajada hamkorlik bo‘lgan¸ ammo bundan so‘ng mazkur hamkorlikni kuchaytirishimiz lozim”¸ dedi Jan-Mark Eyro.
Hozircha Fransiya Tashqi ishlar vazirining Reuters agentligi yoyinlagan bu bayonoti¸ xavfsizlik sohasidagi o‘zaro hamkorlikda jiddiy o‘zgarish bo‘lgan-bo‘lmaganiga oydinlik kiritmadi.
Ozodlik muxbirining bu bayonotga oydinlik kiritish maqsadida Toshkentdagi Fransiya elchixonasi va Fransiya Tashqi ishlar vazirligi matbuot xizmatiga qilgan qo‘ng‘iroqlari¸ Pasxa bayrami tufayli¸ javobsiz qoldi.
"Soxta ayblovlar bois ishonchni yo‘qotgan “eski hamkor”
O‘zbekistondagi inson haqlari va demokratiya vaziyatining ayanchli ahvolda ekani¸ G‘arb davlatlari¸ xususan¸ Yevropa Ittifoqining O‘zbekiston huquq tizimlari qidiruvga bergan siyosiy va diniy o‘zgacha qarashdagilar ro‘yxatiga nisbatan ishonchsizligi¸ huquq faollari fikricha¸ hozirga qadar O‘zbekiston va G‘arb hukumatlari o‘rtasidagi xavfsizlik hamkorligiga jiddiy xalal berib kelgan:
- O‘zbekiston hukumati yillar davomida siyosiy dissidentlar¸ huquq faollari va mustaqil jurnalistlarni ham terrorchilikda ayblashga urinib keldi. Bundaylarni Interpol qidiruviga berarkan¸ o‘zbek tomoni ayblovi faqat shubhali vaziyatda olingan ko‘rsatma va iqrorlargagina asoslandi. G‘arb¸ xususan¸ YeI huquq tizimlari bunday axborotga jiddiy shubha bilan qaraydi va faqat asosli dalillar taqdim etilgan taqdirdagina¸ ularni jiddiy qabul qiladi. Toshkentning o‘ziga yoqmagan hammani terrorchi¸ ekstremistga chiqarishi¸ bu sohadagi hamkorlikka xalal berib keldi¸ deydi Fransiyadan boshpana topgan o‘zbekistonlik huquq faoli Nadejda Ataeva.
YeI a’zosi bo‘lgan Frantsiyaning O‘zbekiston bilan ehtimoliy jihodchilarga oid axborot almashinuvini kuchaytirishi¸ huquq faoli fikricha¸ yuzaga kelgan hozirgi sharoitda muhim va olqishga sazovor harakatdir:
- Fransiya huquq tizimlari O‘zbekiston tomoni beradigan har qanday axborotni haqiqat deb qabul qilmaydi – bu turli axborot manbalarining bittasi¸ xolos. Toshkent taqdim etgan axborot jiddiy dalillar bilan quvvatlangan taqdirdagina¸ ular jihodiy guruhlar ta’siriga tushgan o‘zbekistonliklarni nafaqat Fransiya¸ balki butun Yevrosoyuz hududida¸ mahkama qarori bilangina¸ kuzatishni boshlaydi. Shu bois¸ xalqaro terrorchilikka qarshi kurashdagi ishonchli hamkorga aylanmoqchi bo‘lsa¸ O‘zbekiston tomoni o‘z faoliyatini isloh qilishi va hammani yoppasiga esktremistlikda ayblashni to‘xtatib¸ jihodchi guruhlar ta’siriga jiddiy berilganlarga oid asos-dalillarnigina taqdim qilishga o‘tishi kerak¸ dedi Ozodlik bilan suhbatda Markaziy Osiyo inson haqlari assotsiatsiyasi rahbari Nadejda Otaeva.
Toshkent bu hamkorlikdan nima istaydi?
Toshkentdagi Mintaqaviy tahdidlar markazi direktori Viktor Mixaylovning Ozodlikka aytishicha¸ yillar davomida O‘zbekiston maxsus xizmatlari YeI¸ xususan¸ Shvetsiya maxsus xizmatlariga jihodiy guruhlar ta’siriga berilgan o‘zbekistonlik qochqinlarga oid axborotni taqdim qilib kelgan:
- Bunday axborotni Yevropa¸ xususan¸ Shvetsiya maxsus xizmatlari jiddiy qabul qilgan taqdirda ham¸ diniy e’tiqodi uchub ta’qibga uchraganini iddao qilgan qochqinlarga nisbatan nimadir qilishga ularning siyosiy vaziyati yo‘l bermay keldi. Inson haqlari¸ e’tiqod erkinligi¸ tolerantlik degan siyosiy tushunchalar bois¸ Yevropa maxsus xizmatlari jihodchilik ta’siriga tushganlarni o‘z holiga qo‘yib berdi. Ammo keyingi teraktlar¸ Yevropadagi xavfsizlik vaziyati endi siyosatchilarni ham o‘z pozitsiyasini o‘zgartirishga majbur qilmoqda va Fransiya Tashqi ishlar vazirining Toshkentdagi bayonoti siyosiy iqlim o‘zgara boshlagani ifodasidir¸ deydi o‘zbekistonlik mutaxassis.
Bu suhbatdosh fikricha¸ O‘zbekiston¸ qaerda bo‘lishidan qat’iy nazar¸ jinoyatchilarning loyiq jazo olishini istaydi va bu jarayonda yordam beruvchi axborotni Yevropa va G‘arb davlatlari bilan almashishda davom etadi:
- Jinoyat qilgan jazosini olishi shart. Har xil jihodiy guruhlarga xayrixoh o‘zbekistonliklar hali jinoyatga qo‘l urmadi¸ hali bombasini portlatmadi¸ o‘q uzmadiku¸ deb ularni o‘z holiga tashlab qo‘yish zamoni o‘tdi. Bu gap¸ terror hali o‘z hayotiga daxl qilmagan odamning nazariy tushunchasi mahsuli, xolos. Uni terror oqibatida bolasidan ajragan onaga aytib ko‘ringchi¸ nima deydi? Terrorchilikka mayli borligi ko‘rinib turganlarni jamiyat xavfsizligi uchun izolyatsiya qilish lozim. Uzoq yillar bunga jazm qilmagan tolerant Yevropa ham shunday to‘xtamga kelmoqda¸ deydi Toshkentdagi Mintaqaviy tahdidlar markazi direktori Viktor Mixaylov.
