Қирғизистон Рақамли ривожланиш вазирлиги қошидаги Алоқа соҳасини бошқариш ва назорат қилиш хизмати маҳаллий операторларга TikTok ижтимоий тармоғига киришни чеклаш бўйича чора кўриш зарурлиги тўғрисида хат йўллади. Бу ҳақда бир неча нашр вазирлик вакилларидан олинган маълумотга таянган ҳолда хабар қилди.

ОАВ хабарларига кўра, вазирлик бу қарорни Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси хати асосида қабул қилган. Бунга ижтимоий тармоқ томонидан “Қирғизистонда болалар саломатчилигига, уларнинг жисмоний, интеллектуал, руҳий, маънавий ва ахлоқий ривожланишига зарар етказилишининг олдини олиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қонуннинг 2-моддаси 1-бандига риоя қилинмагани сабаб бўлган.

ОАВ қайдича, МХДҚ хатида TikTok’да болалар информацион маконида “контент цензурасига тизимли ва принципиал ёндашув мавжуд эмас”лиги айтилган. Операторларга ижтимоий тармоққа киришни чеклаш учун 18 апрелгача муҳлат берилган.

Депутат Дастан Бекешев ижтимоий тармоқ блокировкасига оид қарорга изоҳ берар экан, бунинг фейкларга қарши кураш тенденциясининг давоми эканини айтган. Унга кўра, мазкур тенденция кучайиб, ижтимоий тармоқларга қарши курашга айланиб кетган.

“Нима бўлганда ҳам, бу тенденция давом этади ва шунинг учун ҳам VPN-сервислардан фойдаланишни ўрганиб туришни маслаҳат бераман”, деб ёзган депутат ўз телеграм-каналида.

Бу Қирғизистон расмийларининг TikTok ижтимоий тармоғига чеклов киритиш бўйича илк уриниши эмас. 2023 йил ноябрида Қирғизистон Маданият вазирлиги ижтимоий тармоқни блокировка қилиш ҳақида қарор чиқарган эди. Вазирлик хатида “ижтимоий тармоқ контенти ўсиб келаётган авлоднинг эмоционал ҳолатига салбий таъсир кўрсатиши” урғуланган.

Шундан сўнг мамлакат расмийлари билан музокара ўтказиш учун Қирғизистонга TikTok директори Сергей Соколов келган. Ўшанда Маданият вазирлиги Қирғизистон томони TikTok масъуллари олдига ёш чекловини жорий қилиш ва платформа тартиб-қоидаларини мамлакат қонунчилигига мувофиқ ҳолатга келтириш шартини қўйганини билдирган.

Ўтган йил декабрида Қирғизистонда TikTok блокировка қилинмагани маълум бўлган эди.

Россиянинг Днепропетровск вилоятига йирик ракета ҳужуми оқибатида саккиз киши ҳалок бўлди, 25 киши жароҳатланди, қатор инфратузилма объектларига шикаст етди. Бу ҳақида вилоят расмийлари маълумот тарқатишди.

Украина президенти Владимир Зеленский мазкур ҳужум оқибатида тураржой биноси ва вилоят маркази Днепрдаги темир йўл вокзалининг бир неча қавати зарар кўрганини билдирди. У иттифоқчиларни ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимларини юборишга чақирди.

“Россия террори учун жавоб бериши керак. Ҳар бир ракета, ҳар бир шаҳид дронларини уриб тушириш керак. Дунё ҳамжамияти буни кафолатлай олади, ҳамкорларимиз зарур имкониятларга эга”, деган президент Зеленский.

19 апрель тонгида Россия Украинанинг Кривой Рог шаҳрига ҳам ракета зарбаларини берган. Маҳаллий расмийларга кўра, ҳужум оқибатида уч киши жароҳатланган, инфратузилмага зарар етган.

Россиянинг Ставрополь ўлкасида 19 апрель куни ракета ташувчи Ту-22М3 учоғи қулаб тушди. Россия Мудофаа вазирлиги маълумотига кўра, авиаҳалокат учоқ жанговар топшириқни бажариб, аэродромга қайтаётган пайтда содир бўлган. Учоқ экипажларидан бири ҳалок бўлган.

Дастлабки маълумотларга кўра, авиаҳалокатга техник носозлик сабаб бўлган. Мудофаа вазирлиги иддаосича, учоқ бортида жанговар комплект (ракета ёки бомбалар - таҳр.) бўлмаган. Учоқ кимсасиз ва биносиз жойда қулагани, вайронагарчилик йўқлиги айтилмоқда.

Россия Мудофаа вазирлиги қайдича, экипажнинг парашют воситасида ҳалокатдан қутулиб қолган уч аъзоси топилган. Бу уч кишидан бири, Ставрополь ўлкаси губернатори Владимир Владимировга кўра, ҳалок бўлган, экипажнинг тўртинчи аъзосини қидириш ишлари давом этмоқда.

Украина Қуролли кучлари учоқ уриб туширилганини билдирган. Бу уруш бошидан буён украиналик ҳарбийлар томонидан Россиянинг стратегик бомбардимончи учоғи уриб туширилгани иддао қилиниши бўйича илк ҳолатдир. Бу иддао мустақил манбалар томонидан тасдиқланган эмас.

Украина Ҳаво кучлари қўмондони Николай Олешчукка кўра, Россиянинг Ту-22М3 бомбардимончи учоғи Украина Ҳаво кучлари зенит бўлинмаси ва Мудофаа вазирлиги Разведка бош бошқармаси биргаликда амалга оширган операция натижасида йўқ қилинган.

Аввалроқ РБК-Украина нашрининг Украина Мудофаа вазирлиги Разведка бош бошқармасидаги (РББ) манбаси Россия учоғи РББ амалиёти натижасида қулаганини билдирган эди. Унинг айтишича, учоқ Украина ҳудудидан 300 километр нарида бўлиб, аввалроқ у Украина ҳудуди бўйлаб зарба берган.

Украинанинг NV нашри ҳарбий разведкада ишлайдиган ўз манбасидан олинган маълумотга таянган ҳолда, учоқ совет замонида ишлаб чиқарилган С-200 зенит-ракета мажмуаси воситасида уриб туширилгани ҳақида хабар қилган. Бу зенит мажмуаси ракеталари кўпи билан 300 километр наридаги нишонга етиб бориши мумкин.

Ўтган йилнинг 12 августида Россиянинг Калининград вилоятида Су-30 қирувчи учоғи қулаб тушган, экипаж аъзолари эса ҳалок бўлишганди. Дастлабки маълумотларга кўра, мазкур авиаҳалокатга техник носозлик сабаб бўлган.

12 сентябрь куни Волгоград вилоятида Су-24 бомбардимончи учоғи қулаган. Орадан бир ҳафта ўтгач эса Су-34 қирувчи учоғи ҳалокатга учраган. Ҳар икки учоқ экипажи омон қолган. Ўша пайтда Россия Мудофаа вазирлиги учоқлар жанговар комплектсиз ўқув-машқ парвозларини амалга ошираётган бўлганлари ва кимсасиз жойга қулаганлари ҳақида маълумот тарқатган эди.

Европа кенгаши Парламент ассамблеяси (ЕКПА) сайтида россиялик мухолифатчи Алексей Навальнийнинг колониядаги ўлими муносабати билан 18 апрель куни қабул қилинган резолюция матни ёйинланди.

Резолюцияда россиялик расмийларга нисбатан кескин чоралар кўриш таклиф этилган, Навальнийнинг ўлими эса жавобгарлиги Россия давлати зиммасида бўлган қотиллик, деб аталган.

ЕКПА Навальнийни таъқиб қилишга бевосита дахлдор бўлган (уларнинг айримлари аллақачон санкция рўйхатларига киритилган) 50 чоғли кишига қарши санкция киритишга чақирган.

“Владимир Путин ҳукмронлиги остида Россия Федерацияси феълан диктатурага айланиб бўлди”, дейилган резолюцияда. Ҳужжатда иддао қилинишича, Владимир Путин режими қўшни давлатларга қарши ўз тажовузкорлигини оқлаш учун “Рус дунёси”нинг неоимпериячилик мафкурасига таянмоқда. Резолюцияда мазкур мафкуранинг мустаҳкамланишида патриарх Кирилл бошчилигидаги Рус православ черкови иерархлари муҳим роль ўйнаётгани урғуланган. Бу “динни суиистеъмол қилиш ва насроний православ анъанасини нотўғри талқин қилиш” деб аталган, Рус православ черкови раҳбариятига эса Путин режими муҳтамал жиноятларининг шериклари ўлароқ қараш лозимлиги уқтирилган.

Резолюцияда жорий йилнинг март ойида Россияда бўлиб ўтган президент сайлови нолегитим деб аталган (ЕКПА 2023 йилдаёқ Путинни Россиянинг легитим президенти деб тан олмаслик тўғрисидаги резолюцияни қабул қилган эди).

Ҳужжатда Украинага зарур бўлган қурол-аслаҳа ва ўқ-дорини зудлик билан етказиб бериш, Россияга қарши санкцияларни кучайтириш, Россия ва Беларусь қамоқхоналарида тутиб турилган сиёсий маҳкумларни озод қилиш ёки алмаштириш, Россиянинг музлатилган активларидан Украинага ёрдам беришда фойдаланиш ҳамда Россия раҳбарияти томонидан бошлатилган урушнинг муҳтамал жиноятларини тергов қилиш учун халқаро трибунал ташкил қилиш каби чақириқлар мавжуд.

Бундан ташқари ЕКПА вакиллари Россиянинг нефтни қайта ишловчи заводлари қонуний ҳарбий ҳадаф деб ҳисобланиши лозимлиги билдиришган (аввалроқ АҚШ маъмурияти вакиллари Украина томонидан ушбу заводларга зарба берилганини танқид қилиб чиқишганди).

Резолюцияда Россия ва Беларусдаги демократик кучлар билан мулоқот қилишга, жумладан, улар билан алоқалар бўйича махсус маърузачи тайинланишига доир чақириқ ҳам бор.

2022 йил февралида Украина ҳудудига кенг кўламли босқин уюштиргани ортидан Россия Европа кенгашидан чиқариб юборилган ва бугунги кунда ЕКПА фаолиятида иштирок этаётгани йўқ. ЕКПА резолюциялари моҳиятан тавсия характерига эга бўлиб, ассамблеяда Европа кенгашига аъзо бўлган мамлакатларни бу тавсияларни бажаришга мажбурлаш ваколати йўқ.

Қозоғистондаги тошқин чоғида одамларнинг бедарак йўқолиши ва ўлим ҳолатлари бўйича еттита жиноят иши қўзғатилган. Бу ҳақда Қозоғистон ички ишлар вазирининг биринчи ўринбосари Марат Кожаев маълум қилди.

“Ҳа, афсуски, бундай ҳолатлар бўлди ва ОАВда кенг муҳокама қилинди. Абай вилоятида икки киши йўқолган, Атирау вилоятида жасад парчалари топилган. Абай вилоятида қидирув тадбирлари давом этмоқда”, дея иқтибос келтирган ИИВ мулозими сўзларидан “Власть” нашри.

Кожаевга кўра, Атирау вилоятида тўрт киши, Туркистон вилоятида эса ёш бола чўкиб ўлган. У икки киши бедарак йўқолган Абай вилоятида қидирув ишлари давом этаётганини ҳам қўшимча қилган.

Orda.kz нашрининг ёзишича, вазир ўринбосари Абай вилоятининг Аягоз туманида сўнгги бор сув ўртасидаги тракторда кўрилган икки кишини ҳам тошқин қурбонлари қаторига қўшган.

Аввалроқ Атирау вилоятида тошқинлар чоғида тўрт киши нобуд бўлгани ҳақида расмий маълумот тарқатилган эди. 6 апрель куни Кулсари шаҳрида яшаган икки киши сув остида қолган уйларини кўриш учун тракторда йўлга чиқишгани, бироқ трактор йўл четидаги зовурга тушиб кетгани оқибатида ҳалок бўлишгани маълум бўлганди. Шунингдек, 6 апрель куни бир эркакнинг, 14 апрель куни эса унинг ўғлининг жасади топилган. Вилоят Фавқулодда вазиятлар департаменти маълумотига кўра, улар аввалроқ эвакуация қилинган, бироқ кейин мустақил равишда уйларини кўргани боришган эди.

Бундан ташқари, аввалроқ Ақтўбе вилоятининг Айтекебий туманидаги тошқинда 10 яшар бола чўкиб кетгани, Абай вилоятида эса тўрт киши бедарак кетгани хабар қилинган эди.

Озод Европа/Озодлик радиосининг (RFE/RL) татар-бошқирд хизматида ишлаган Алсу Курмашева 2023 йилнинг 18 октябридан буён Россия расмийлари томонидан ғайриинсоний ва қадр-қимматни таҳқирловчи шароитда тутиб турилибди. Бу ҳақда “Чегарасиз мухбирлар” (RSF) халқаро ташкилотининг галдаги баёнотида айтилган.

RSF яна бир бор ҳам АҚШ, ҳам Россия фуқароси бўлган Курмашевани зудлик билан озод қилишга чақириб, журналистнинг саломатчилиги юзасидан хавотир изҳор қилган.

Алсу Курмашеванинг яқинлари у ҳибсга олинганидан буён ўтган ярим йил ичида илк бор унинг овозини эшитишга муваффақ бўлишган. 1 апрель куни журналист аёлнинг эри Павел Буторин X ижтимоий тармоғида Курмашеванинг Қозон суди залидаги ойнаванд қафас ичида тургани акс этган видеони ёйинлаган.

Унинг ҳибс муддати 5 июнгача узайтирилиши ҳақидаги қарор эълон қилинишидан сал аввалроқ у ҳибсхонадаги шароит ҳақида қисқача маълумот берган. Курмашевага кўра, у ҳаво совуқ бўлишига қарамай, қарийб иситилмаётган кичкинагина камерада иссиқ сувсиз ушлаб турилибди, хонада иккита каравот билан токчагина бор. “Чегарасиз мухбирлар” бунинг ғайриинсоний ва киши қадр-қимматини таҳқирловчи шароит эканини урғулаган.

Курмашева ўтган йилнинг октябрь ойида Қозонда ҳибсга олинганидан буён эри, вояга етмаган (12 ва 15 ёшдаги) икки фарзанди ва қари онаси билан бирор марта ҳам гаплаша олган эмас. Россия расмийлари журналист аёлнинг АҚШ консулхонасига мурожаат қилиш илтимосини ҳам рад этишган, бунга эса АҚШ фуқароси сифатида унинг ҳуқуқи бор эди.

“Россия қамоқхоналаридаги шароит расволиги туфайли Алсу Курмашеванинг саломатлиги ёмонлашишда давом этаётган бир пайтда унинг АҚШ фуқароси ўлароқ ҳақ-ҳуқуқлари расмийлар томонидан эътиборга олинмаяпти. АҚШдан консуллик ёрдами олинишининг рад этилиши Консуллик муносабатлари тўғрисидаги Вена конвенциясининг (ВККС) қўпол равишда бузилиши бўлиб ҳисобланади. RSF АҚШ ҳукуматини уни (Алсу Курмашевани) озод қилиш бўйича саъй-ҳаракатларни жадаллаштиришга чақиради”, дейилган ташкилот баёнотида.

RSF вакилларига кўра, Россия расмийлари мустақил ОАВга қарши ўз курашида хорижлик журналистларни таъқиб қилишдан ҳам тортинмай қўйган. Халқаро ташкилот Алсу Курмашевани имкон қадар тез фурсатда “ғайриқонуний равишда тутиб турилган шахс” деб эълон қилиш ва унинг озод қилишини учун барча чораларни кўриш илтимоси билан АҚШ Давлат департаментига мурожаат қилган. Россия ҳибсхонасида ушлаб турилган яна бир америкалик журналист – ўтган йилнинг 29 мартида “жосуслик”да гумонланиб, ҳибсга олинган Wall Street Journal мухбири Эван Гершкович аввалроқ АҚШ Давлат департаменти томонидан Россияда “ғайриқонуний равишда тутиб турилган шахс” дея тан олинган эди.

“Чегарасиз мухбирлар” ташкилотининг 2023 йилдаги ҳисоботига мувофиқ, Россия дунёдаги 180 мамлакат ичида матбуот эркинлиги бўйича 164-ўринни эгаллаган.

Tesla ўз ходимларини ўн фоизга қисқартираётгани ҳақида бошқа нуфузли нашрлар қатори Associated Press агентлиги ҳам хабар қилди. Компания биринчи чоракдаги ҳисоб-китоблардан сўнг ўз харажатларини шу йўл билан камайтиришга қарор қилган.

Қарор ҳақида Tesla раҳбари Илон Маскнинг ўзи маълум қилган. Иш ўринлари қисқартирилиши Техасдаги заводда амалга оширилиши мумкин. Tesla’нинг Техас штати Остин шаҳридаги заводида 140 минг 473 нафар ишчи меҳнат қилади. Агар режа амалга ошса, 14 мингга яқин ходим ишдан бўшатилиши мумкин.

Илон Маск қайдича, Tesla ўзининг кейинги ўсиш босқичига тайёргарлик кўрар экан, "харажатларни камайтириш ва самарадорликни ошириш учун компаниянинг ҳар бир жабҳасини кўриб чиқиш жуда муҳим", деб ёзди The New York Times ва CNBC.

Шунингдек, Tesla’нинг икки асосий раҳбари компанияни тарк этишини эълон қилган. Энергетика бўлими катта вице-президенти бўлиб ишлаб келган Эндрю Баглино, 18 йил ўтиб компаниядан кетишга қарор қилганини билдирган.

Оммавий сиёсат ва бизнесни ривожлантириш бўйича глобал директор вазифасида ишлаган Роҳан Пател ҳам саккиз йиллик фаолиятидан сўнг Tesla’дан кетаётганини ёзган.

Компанияда муҳандислик бўйича бир нечта юқори лавозимларда ишлаган ва ҳозиргача технология бўлими директори бўлган Баглино кетиш қарори осон бўлмаганини урғулаган.

"Биз бир жамоа бўлиб, муаммоларга биргаликда ечим топган вақтларимизни қадрлайман. Тоза энергияга ўтишни тезлаштириш миссиясига ҳисса қўшганимдан мамнунман", деб ёзган у.

Душанба куни Tesla ўз ходимларини қисқартиши ҳақидаги хабарлар манзарасида компания акциялари 4,8 фоизга арзонлаган. Tesla’нинг акциялари электромобиллар сотуви камайгани ортидан жорий йилнинг шу давригача ўз қийматининг учдан бир қисмини йўқотган.

Бутун дунё бўйлаб рақобат кучайгани, электр транспорт воситалари савдосида ўсиш секинлашгани каби қатор омиллар сабабли ўтган чоракда Tesla савдоси кескин пасайган. Компания январдан мартгача 386 минг 810 та автомобиль чиқарган. Бу ўтган йилнинг шу давридаги кўрсаткичга қараганда (423 мингта автомобиль) қарийб 9 фоизга кам.

Россиянинг Новосибирск вилоятида меҳнат муҳожирларига таксичи, ичкилик ва тамаки сотувчиси бўлиб ишлаш ман этилди.

Вилоят губернатори Андрей Травников томонидан 15 апрель куни имзоланган қарорга кўра, мазкур соҳаларда фаолият юритувчи корхоналар “ишлатилаётган хорижлик ходимлар сонини қарор билан мувофиқ ҳолга келтиришлари” лозим. Бу иш “Новосибирск вилоятида миллий хавфсизлик, турмуш хавфсизлиги ва аҳоли саломатлигини таъминлаш мақсадида” амалга оширилаётгани айтилган.

16 апрель куни Камчатка ўлкаси губернатори Владимир Солодов патент асосида ишлаётган мигрантларга ўлка ҳудудида таксичилик қилишни тақиқлаб қўйган. Ҳудуд раҳбари бу қарорни “минтақада турли жиноятларни содир этаётган ноқонуний мигрантлар кўпинча таксида ишлайди”, дея изоҳлаган.

“Қабул қилинган чора ва миграция сиёсатининг кучайтирилиши таксиларда йўловчи ташиш бозорини янада хавфсизроқ қилади, деб ҳисоблайман”, деб ёзган Солодов ўз telegram-канали орқали.

2023 йил октябрида Россия Давлат думасига хорижлик фуқароларга бутун мамлакат бўйлаб мактабларда, фармацевтика соҳасида, давлатга қарашли тиббий муассасаларда, такси ва юк ташиш соҳаларида ишлашни тақиқлаш таклиф этилган қонун лойиҳаси киритилган эди.

2023 йил ноябрида Давлат думаси спикерининг ўринбосари Пётр Толстой “Россиянинг мигрантларга нисбатан позицияси пассив”лигидан таассуфда эканини айтган. У айрим постсовет мамлакатларидан келган кишиларга курьер, такси ҳайдовчиси ва сотувчи бўлиб ишлашни тақиқлашни таклиф қилган эди.

Москва вилоятида жойлашган “Крокус Сити Холл”даги терактдан кейин Россияда мигрантларга нисбатан ксенофобик кайфиятлар кучайиб кетди. Расмий версияга кўра, мазкур концерт залидаги террор хуружи Тожикистон фуқаролари томонидан амалга оширилган. Бунинг ортидан Россиянинг турли ҳудудларида ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари хорижлик ишчилар яшайдиган ва ишлайдиган жойларда ёппасига текширувлар ўтказа бошлаганлар. Айрим ҳолатларда мигрантларни ҳарбий комиссариатда қайдга қўйиш кузатилган.

Украина президенти Владимир Зеленский ҳарбий сафарбарлик тўғрисидаги қонунни имзолади, ҳужжат бир ойдан кейин – 2024 йилнинг 16 майидан кучга киради.

Қонун муддатли ҳарбий хизмат ўрнига тинчлик даврида беш ойлик, уруш бўлаётган даврда эса уч ойлик базавий ҳарбий хизматни жорий қилади. Шунингдек, ҳужжат биланумумий ҳарбий тайёргарлик фани киритилиши кўзда тутилган – мазкур фан 2025 йилдан олий таълим муассасаларидаги таълимнинг бир қисмига айланади.

Янги тартибга мувофиқ, фуқаролар чақирилувчи электрон кабинетини яратишлари лозим бўлади, ҳарбий комиссариатлар эса улар орқали электрон шаклдаги чақирув қоғозларини йўллаш имкониятига эга бўладилар. Хорижий ўлкаларда доимий яшовчи украиналиклар 60 кун давомида Украинада ҳарбий қайдга туришлари керак бўлади.

Ҳарбий хизматга шартли равишда қамалган шахслар ҳам чақирилиши мумкин, бироқ Украина миллий хавфсизлигига қарши жиноят содир этганлар бундан мустасно.

Ҳарбий сафарбарликдан бўйин товлаганларнинг ҳақ-ҳуқуқлари чекланиши мумкин, хусусан, улар ҳайдовчилик гувоҳномаларидан маҳрум этилишлари мумкин. Армияда хизмат қилишдан бўйин товлаганлик учун белгиланган жарима миқдори ҳам оширилади.

Жорий йилнинг 11 апрель куни Украина Олий радаси (парламенти) иккинчи ўқишда ҳарбий сафарбарлик тўғрисидаги қонун лойиҳасини маъқуллаган. Ҳужжат “Халқ хизматкори” ҳукмрон партияси ва бошқа қатор фракциялар вакиллари дохил 283 нафар депутат томонидан ёқланган. Мухолифатдаги “Европа бирдамлиги” ва “Батькившчина” партиялари эса лойиҳани дастаклаган эмаслар.

Қирғизистонда нотижорат ташкилотлари (“хорижий агентлар”) тўғрисидаги қонунга ўзгартишлар кирилгани туфайли “Сорос-Қирғизистон” жамғармаси ўз фаолиятини тўхтатади. Бу ҳақда ташкилот сайти орқали маълум қилинган.

Баёнотда бу қонун “халқаро ҳамжамият томонидан молиялаштирилувчи маҳаллий ташкилотлар фаолиятига номутаносиб ва ортиқча чекловлар жорий қилиши” айтилган.

“Сорос-Қирғизистон” жамғармасига “Очиқ жамият” фондлари томонидан 1993 йили асос солинган. Қайд этилишича, ўтган 30 йил ичида жамғарма ҳам ҳукумат, ҳам фуқаролик жамияти билан иш олиб борган ҳолда Қирғизистондаги турли лойиҳаларни дастаклаш учун 115 миллион доллардан кўпроқ маблағ ажратган.

“Бу лойиҳалар таълим ва соғлиқни сақлаш, янги рақамли технологиялардан фойдаланишни таъминлаш, жиноятчилик билан боғлиқ адлия ва ҳуқуқий ёрдам тизими ислоҳоти соҳалари ҳамда бошқа кўплаб йўналишлардаги ташаббусларни қўллаш учун амалга оширилган. Эндиликда мамлакат манфаатлари йўлида холис ният билан амалга оширилган бундай фаолиятга “хорижий вакиллар” каби ноҳақ ёрлиқ ёпиштирилмоқда”, дейилган баёнотда.

“Очиқ жамият” фондлари президенти Бинайфер Новрожи “Сорос-Қирғизистон” жамғармаси ва унинг ходимлари Қирғизистоннинг демократия ва очиқ жамиятга интилишида бутун мамлакат бўйлаб оддий одамларга сезиларли даражада дастак кўрсата олганини қайд этган.

“Биз ташкилот фаолияти бундан буён давом эта олмаслигидан ҳамда янги репрессив қонун фуқаролик жамиятининг ноаниқлик ва қўрқув шароитида ишлашига олиб бориши мумкинлигидан чуқур таассуфдамиз”, деган у.

Нотижорат ташкилотлари (“хорижий вакиллар”) тўғрисидаги қонунга тузатишлар Қирғизистон президенти томонидан шу йилнинг апрель ойи бошида имзолаган.

Amnesty International халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилоти бош котиби Аньес Калламар аввалроқ мазкур қонун қабул қилинган тақдирда, у “фуқаролик жамиятининг Қирғизистон халқи ҳақ-ҳуқуқларини амалга оширишни дастаклашга ҳисса қўшиш қобилияти учун” салбий оқибатларни юзага келтириши мумкинлиги урғулаган эди.

Сорос жамғармаси 1996-2004 йиллар оралиғида “Очиқ жамият институти кўмак жамғармаси” номи остида Ўзбекистонда ҳам фаолият юритган. Ўзининг саккиз йиллик фаолияти давомида мазкур жамғарма, ҳисоботларга мувофиқ, Ўзбекистонда инсон ҳуқуқлари, демократия ва очиқ жамият тамойилларини ривожлантиришга қаратилган кўплаб дастурларни амалга ошириш учун қарийб 22 миллион доллар миқдорида маблағ ажратгани маълум.

“Хорижий агентлар тўғрисида”ги қонунга қарши Тбилисида уюштирилган митингда ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари 14 кишини қўлга олишган. Бу ҳақда Грузия Ички ишлар вазирлиги матбуот хизмати маълумот тарқатди.

15 апрель тонгида Тбилиси ва Грузиянинг бошқа шаҳарларида “хорижий агентлар тўғрисида”ги қонунга қарши норозилик чиқишлари бошланди. Пойтахтда одамлар Руставели шоҳкўчасида жойлашган парламент биноси олдида йиғилишган. Акциянинг биринчи қисми парламентнинг юридик масалалар бўйича қўмитасида қонун лойиҳасини кўриб чиқишга киришилган эрталабки соат 10 дан бошланган. Акциянинг иккинчи қисми эса оқшомги соат 19 ларга тўғри келган. Кечга бориб Тбилисида бир неча минг норози йиғилган. Парламент биноси ёнига куч ишлатар тузилмалар ходимлари олиб келинган.

ИИВ маълумотига кўра, “норозиларнинг зўравонлик ҳаракатлари натижасида” бир нафар полициячи жабрланган. Унга тиббий ёрдам кўрсатилган.

Норозилар “майда безорилик” ва “ҳокимият вакиллари талабига бўйсунмаслик” моддалари бўйича тутиб кетилган. ИИВ қайдича, митинг иштирокчилари жамоат тартибини бузишган, ҳуқуқ-тартиботчиларнинг “қонуний талабларини эътиборга олишмаган”, уларга қаршилик кўрсатиб, уларни ҳақорат қилишган.

Mtavari телеканали хабарига кўра, 16 апрель куни парламентдаги муҳокама билан параллел равишда кенг кўламли норозилик чиқишлари қайта бошланиши кутилмоқда.

Душанба куни Грузия парламентининг юридик масалалар қўмитаси биринчи ўқишда “хорижий агентлар тўғрисида”ги қонун лойиҳасини маъқуллаган. Мазкур лойиҳа мазмунан ўтган йили норозилик намойишлари манзарасида қайтариб олинган қонун лойиҳаси билан бир хил экани айтилмоқда.

“Шаффофликни таъминлаш учун” олиб чиқилаётган қонун лойиҳаси молиясининг 20 фоиздан кўпроғини хориждан оладиган барча нотижорат ташкилотлари ва ОАВ номлари киритилган реестр пайдо бўлишини кўзда тутади.

Қонун лойиҳаси “хорижий куч манфаатларини ташувчи бўлган ташкилотларни аниқлаш мақсадида” Адлия вазирлигига мазкур масала бўйича исталган пайтда текширув ўтказиш ваколатини беради.

Ўтган йилнинг 7 мартида Грузия парламенти биринчи ўқишда қонун лойиҳасини маъқуллагани ортидан мамлакат бўйлаб оммавий норозилик чиқишлари бошланиб кетган эди. 8 март куни акция давом этган, 9 март куни эса “Грузия орзуси” ҳукмрон партияси ва “Халқ кучи” ҳаракати мазкур қонун лойиҳасини парламентдан қайтариб олишган.

Ўтган йилги норозиликларга қарамай, “Грузия орзуси” 2024 йилнинг апрель ойи бошида қонун лойиҳасини қайтадан парламентга киритган. Биринчи вариантдан фарқли ўлароқ қайта ишланган ҳужжатда “хорижий таъсир агенти” деган атама ўрнига “хориж давлат манфаатини ташувчи ташкилот” деган иборадан фойдаланилган.

Қозоғистон ТИВ вакили вазирлик Исроил ва Эронга сафар қилишни режалаган қозоғистонликларга тавсиялар бермоқчи эмаслигини маълум қилди.

“Биз инсон ўзи мустақил равишда қарор қабул қилиши лозим, деб айтишимиз мумкин. Бир тунга бир неча мамлакат ҳаво ҳудудини ёпиб қўйгани ҳамма нарса тўхтаб қолганини англатмайди. Парвозлар қайта бошланди, фақат айрим ширкатларгина ўз парвозларини тўхтатишди”, дея иқтибос келтирган маҳаллий аегнтликлар Қозоғистон ТИВ матбуот котиби Айбек Смадияров сўзларидан. Вазирлик мулозими бу гапларни 15 апрель куни ўтказилган брифингда билдирган.

Смадяровга кўра, юзга яқин қозоғистонлик Исроил ҳудудида консул қайди ташқарисида юрган бўлиши мумкин.

“Исроил давлати ҳудудида консуллик қайдида турган қозоғистонликлар сони, элчихона ходимлари ва уларнинг оилаларини қўшиб ҳисоблаганда, 123 кишини ташкил этади. Тасдиқланмаган маълумотларга кўра, Исроилда бунга қўшимча равишда яна 100 га яқин Қозоғистон фуқароси бўлиши мумкин. Улар консуллик қайдида туришмайди”, деган ТИВ матбуот котиби.

Смадияровга кўра, Тель-Авив халқаро аэропорти одатдаги тартибда ишлаяпти, қозоғистонлик фуқаролар эса Қозоғистон консули билан доимий алоқада бўлиб туришибди. Вазирлик мулозими мулоҳазасича, Исроилни тарк этиш ёки бу мамлакатда қолишни давом эттиришга оид қарорни қозоғистонликлар мустақил равишда қабул қилиши керак.

Эронда консуллик қайдида турган қозоғистонликларнинг умумий сони, элчихона ходимлари ва уларнинг оила аъзоларини қўшиб ҳисоблаганда, 104 кишига етади. Шунингдек, бу мамлакат ҳудудида вахта усули билан Қозоғистон ширкатларидан бирининг 174 нафар ходими ишлайди.

Куни кеча Қозоғистоннинг авиация масъуллари сиёсий вазият мураккаблашиб кетгани туфайли мамлакатдаги авиаширкатларга Эрон, Ироқ, Иордания, Ливан, Исроил, Миср ва Сурия ҳаво ҳудудларидан фойдаланмасликни тавсия қилгани маълум бўлган.

“Ҳозирги пайтда Қозоғистон авиаширкатлари рейсларни мазкур мамлакатлар ҳаво ҳудудларини айланиб ўтган ҳолда амалга ошириш мақсадида авиақатновлар жадвалини қайта кўриб чиқмоқда”, дея маълум қилган Қозоғистон фуқаро авиацияси қўмитаси матбуот хизмати.

Грузия парламентининг юридик қўмитаси мажлисида “Фуқаролар” партияси лидери Алеко Элисашвили парламентдаги кўпчилик вакили, “Грузия орзуси” ҳукмрон партияси лидерларидан бири Мамука Мдинарадзе билан муштлашиб кетди.

Воқеа “хорижий агентлар тўғрисида”ги қонун муҳокамаси пайтида содир бўлган. Мдинарадзе баҳсли қонун лойиҳаси юзасидан “Лело” партияси вакили Анна Нацвлишвили билан мунозара қилаётган пайтда Элисашвили минбар ортида турган депутатнинг ёнига бориб, юзига мушт туширган. Шундан сўнг ҳар икки депутат мажлислар залини тарк этган. ОАВ вакилларининг маълум қилишларича, депутатлар ўртасидаги муштлашув бино йўлагида давом этган.

Кейинроқ Алеко Элисашвили парламент биносини тарк этиб, журналистларга қуйидагиларни айтган: “Мен доим “Грузия орзуси” билан инсончасига муомала қилишга уринганман, улар эса бизни Россия томонга судраб кетишмоқда… Ҳозир уйда ўтирадиган пайт эмас. кўчага чиқиш керак. Биз уларни “Россия қонуни”га қўшиб улоқтириб ташлашимиз керак. Буларнинг ҳаммаси жонга тегди ва мен бу Россия агенти – Мдинарадзенинг юзига боплаб туширдим”.

Депутатнинг иддаосига кўра, муштлашувдан кейин уни парламент биносидан чиқариб юборишган. Орадан ярим соат ўтгач, юридик қўмита мажлиси қайта бошлаган. Қўмита раиси Анри Оханашвили мухолифатга юзланган.

“Мен бу ерда бўлган барча мухолифатчилар ва ҳуқуқ фаолларини бу одамнинг қабиҳона қилиғига баҳо беришга чақираман. Агар кимдир бу ҳолатни изоҳламоқчи бўлса, сизга имкон бераман. Бу ерда чиқарадиганингиз ҳар қанақа провокацияга жуда қаттиққўллик билан жавоб берилади”, дея билдирган Оханашвили.

Содир бўлган воқеани шарҳлар экан, Мамука Мдинарадзе Алеко Элисашвили унинг ёнига “ўғриларга ўхшаб, писиб келиб”, юзига мушт туширгани, бу эса “эркакча иш бўлмагани”ни айтган.

Эслатиб ўтамиз, Грузия парламентида шу кунларда “Хорижий таъсирнинг шаффофлиги тўғрисида”ги қонун лойиҳасининг муҳокамаси бошланган. Мазкур қонун танқидчилари унинг Россиядаги “Хорижий агентлар тўғрисида”ги баҳсли қонундан кўчирма эканини иддао қилишмоқда.

Бу қонуннинг қабул қилинишидан норози бўлганлар 15 апрель оқшомида парламент биноси ёнида “Европага – ҳа, Россияга қонунига йўқ, деймиз” деб номланган акцияни ўтказишларини билдиришган.

Тожикистон жорий йилнинг 20 апрелидан Туркия фуқаролари учун виза тартибини жорий қилади. Бу ҳақда Тожикистон ТИВ вакили Озодликнинг тожик хизматига маълум қилган.

“Туркия фуқаролари Тожикистон визасини Тожикистон Республикасининг хориждаги элчихоналари ва консулликларидан олишлари мумкин”, дея қайд этган у.

Туркияликлар 2021 йилдан буён Тожикистонда 30 кунгача визасиз юриш имкониятига эга эдилар. Душанбе расмийлари Туркия фуқаролари учун виза тартибини киритиш қарорини Анқаранинг шу мазмундаги қарорига жавоб ўлароқ қабул қилинганини қайд этмоқдалар.

Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон 5 апрель куни Тожикистон фуқаролари учун визасиз тартибни бекор қилувчи фармонни имзолаган эди. Мазкур фармонда Туркияга келаётган оддий хорижий паспортга эга тожикистонликлар учун визасиз тартиб бекор қилингани айтилган. Тожикистон фуқаролари учун Туркияга виза билан кириш тартиби шу йилнинг 20 апрелидан жорий қилинмоқда.

Туркияга кетаётган тожикистонликлар учун виза тартиби нима учун жорий қилингани очиқланган эмас, бироқ Россиядаги кўплаб нашрлар буни Россия ва Туркиядаги терактлар билан боғламоқдалар. Мазкур терактларда гумонланаётганлар орасида Тожикистон фуқаролари ҳам бор.

Анқара “Крокус Сити Холл”даги терактдан кейин икки гумонланувчи Туркияда қисқа муддат юрганидан кейин Истанбулдан Москвага учиб борганини билдирган. 22 март куни Москва вилоятидаги концерт залида содир этилган ҳужум оқибатида, расмий маълумотларга кўра, 144 киши қурбон бўлган.

Тожикистон фуқаролари 2018 йилдан буён бошқа ўнлаб мамлакатларнинг фуқаролари каби Туркияга визасиз бориб, у ерда 90 кунгача юришлари мумкин эди.

Тожикистондан Туркияга тўғридан-тўғри авиақатновлар йўлга қўйилган бўлиб, бу рейслар Туркиянинг Turkish Airlines ва Тожикистоннинг “Сомон Эйр” авиаширкатлари томонидан амалга ошириб келинади. Ҳафта давомида Тожикистондан Истанбулга олтита учоқ парвоз қилади. Бу учоқлар йўловчиларининг аксариятини тадбиркорлар ва корчалонлар ташкил қилади. Истанбул Тожикистон фуқаролари учун халқаро йўналишлар бўйлаб парвозларда муҳим транзит нуқтаси бўлиб ҳам хизмат қилади.

Тожикистон ТИВ маълумотларига кўра, 2022 йилда икки мамлакат ўртасидаги товар айланмаси 350 миллион доллардан кўпроқни ташкил қилган.

Қозоғистон президенти Қасим-Жомарт Тоқаев болалар хавфсизлиги ва аёллар ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилган қонунни имзолади. Бу ҳақда президент матбуот хизмати маълумот тарқатди.

Қонунда калтаклаш ва енгил тан жароҳати етказиш учун жиноий жавобгарлик кўзда тутилган. Қонунга қўшилган асосий ўзгартишлар маиший зўравонлик криминализацияси, болаларга қарши зўравонликнинг ҳар қандай шакли учун жазонинг кучайтирилиши ҳамда оилавий зўравонликка қарши кураш бўйича профилактик чораларнинг бутун бошли мажмуасида акс этади.

Ҳужжат билан калтаклаганлик учун тақрибан 658 долларгача жарима тайин қилиш ёки 80 соатгача жамоатчилик ишларига жалб қилиш ёхуд 25 суткагача ҳибсга олиш шаклида жазо чоралари белгиланган. Бунгача мазкур ҳуқуқбузарлик учун 123 долларгача жарима солиниши ёки 15 суткагача қамоқ жазоси берилар эди. Агар бундай хатти-ҳаракатлар вояга етмаган шахс, хизмат вазифасини ўтаётган киши ва у касбий ёки ижтимоий бурчини бажаётган шахсга нисбатан ўта шафқатсизлик билан амалга оширилган бўлса, айбдор икки йилгача озодликни чеклаш ёки озодликдан маҳрум қилиниш жазосига тортилиши мумкин.

Бундан ташқари, қонун билан Қозоғистонда илк бор вояга етмаган шахснинг интернет платформалари дохил турли жойларда таъқиб қилинишига қарши маъмурий жавобгарлик жорий қилинмоқда.

Қабул қилинган қонунда педофилия учун умрбод қамоқ жазоси кўзда тутилган.

Ҳужжат билан ўзини ўлдиришга олиб борганлик ёки ўз жонига қасд қилишга ундаганлик учун беш йилдан тўққиз йилгача озодликдан маҳрум қилиш шаклидаги жазо чораси киритилмоқда. Шу билан бирга, ўз жонига қасд қилишга ташвиқ қилганлик учун 1,5 минг доллардан кўпроқ миқдорда жарима шаклида янги жиноий жавобгарлик жорий қилиняпти.

Мазкур қонун 28 февраль куни Қозоғистон парламенти қуйи палатаси (мажилиси) томонидан қабул қилиниб, 11 апрель куни сенат томонидан маъқулланган.

Сўнгги йилларда Қозоғистонда аёлларга қарши зўравонлик ва оилавий-маиший зўравонлик мавзулари энг кўп муҳокама қилинаётган мавзулардан бири бўлиб қолмоқда, дея қайд этган Озодликнинг қозоқ хизмати. Бундай воқеалардан энг шов-шувлиси Салтанат Нукенованинг ўлими бўлган. Аёлнинг ўлимида унинг эри, собиқ иқтисодиёт вазири Қуандиқ Бишимбаев гумонланмоқда.

“Оилавий-маиший зўравонликка қарши кураш тўғрисида”ги қонуннинг қабул қилинишини энг кўп талаб қилиб келган қатлам ҳуқуқбонлар ва фем-фаоллар бўлган.

Ҳуқуқ ҳимоячилари Қозоғистонда “барча даражаларда фемицид” давом этаётганини айтишмоқда. Қайд этилишича, гендер зўравонлиги натижасида Қозоғистонда ҳар йили 400 га яқин аёл нобуд бўлади, айни пайтда бунга оид ишларнинг фақат 40 фоизигина судгача етиб боради ҳамда бундай жиноятларнинг айримларигина кенг жамоатчиликка ошкор қилинади.