Франция Ўзбекистон билан эҳтимолий жиҳодчиларга оид ахборот алмашадиган бўлди. Бу ҳақда ҳафта сўнгида Тошкентга сафар қилган Франция Ташқи ишлар вазири маълум қилди.
“Биз ҳам Ўзбекистон¸ ҳам Францияда айрим ëшларнинг жиҳодчи гуруҳлар таъсирига тушиб¸ жиҳодни танлаëтгани муносабати билан террорчилик ва радикализм масалаларини қизғин муҳокама қилдик.Шу боис¸ бундай ҳодисага қарши курашда ўзаро ахборот алмашиш жуда муҳимдир. Санкт-Петербург ва Стокҳольмда юзага чиққан террор актлари бизга бундай заруратни яна бир бор эслатди”¸ деди Reuters мухбирига Париж дипломатлари раҳбари Жан-Марк Эйро (Jean-Marc Ayrault) шанба кунги Тошкент сўзлашувларидан сўнг.
3 апрель куни Санкт-Петербург метроси¸ 7 апрель куни Стокҳольм марказидаги тирбанд кўча¸ қолаверса¸ 31 декабрда Истанбулнинг машҳур тунги клубида содир этилган террор хуружларини ўзбеклар уюштиргани эълон қилинди.
Кейинги ойлар ичи турли мамлакатларда амалга оширилган шов-шувлик террор хуружларининг “Ислом давлати” радикал гуруҳи таъсирига тушган ўзбеклар томонидан уюштирилгани¸ аксар давлатлар хавфсизлик хизматларини ўзбек диаспорасига диққатлироқ бўлишга ундамоқда.
Ўзбекистонлик ҳамкасби Абдулазиз Комилов билан учрашувдан сўнг Франция Ташқи ишлар вазири¸ ҳозирга қадар Ўзбекистон билан террорчилик ва радикализмга қарши курашдаги ҳамкорликнинг етарли даражада бўлмаганини эътироф этди.
“Албатта¸ ҳозиргача ҳам қайсидир даражада ҳамкорлик бўлган¸ аммо бундан сўнг мазкур ҳамкорликни кучайтиришимиз лозим”¸ деди Жан-Марк Эйро.
Ҳозирча Франция Ташқи ишлар вазирининг Reuters агентлиги ëйинлаган бу баëноти¸ хавфсизлик соҳасидаги ўзаро ҳамкорликда жиддий ўзгариш бўлган-бўлмаганига ойдинлик киритмади.
Озодлик мухбирининг бу баëнотга ойдинлик киритиш мақсадида Тошкентдаги Франция элчихонаси ва Франция Ташқи ишлар вазирлиги матбуот хизматига қилган қўнғироқлари¸ Пасха байрами туфайли¸ жавобсиз қолди.
"Сохта айбловлар боис ишончни йўқотган “эски ҳамкор”
Ўзбекистондаги инсон ҳақлари ва демократия вазиятининг аянчли аҳволда экани¸ Ғарб давлатлари¸ хусусан¸ Европа Иттифоқининг Ўзбекистон ҳуқуқ тизимлари қидирувга берган сиëсий ва диний ўзгача қарашдагилар рўйхатига нисбатан ишончсизлиги¸ ҳуқуқ фаоллари фикрича¸ ҳозирга қадар Ўзбекистон ва Ғарб ҳукуматлари ўртасидаги хавфсизлик ҳамкорлигига жиддий халал бериб келган:
- Ўзбекистон ҳукумати йиллар давомида сиëсий диссидентлар¸ ҳуқуқ фаоллари ва мустақил журналистларни ҳам террорчиликда айблашга уриниб келди. Бундайларни Интерпол қидирувига бераркан¸ ўзбек томони айблови фақат шубҳали вазиятда олинган кўрсатма ва иқрорларгагина асосланди. Ғарб¸ хусусан¸ ЕИ ҳуқуқ тизимлари бундай ахборотга жиддий шубҳа билан қарайди ва фақат асосли далиллар тақдим этилган тақдирдагина¸ уларни жиддий қабул қилади. Тошкентнинг ўзига ëқмаган ҳаммани террорчи¸ экстремистга чиқариши¸ бу соҳадаги ҳамкорликка халал бериб келди¸ дейди Франциядан бошпана топган ўзбекистонлик ҳуқуқ фаоли Надежда Атаева.
ЕИ аъзоси бўлган Франциянинг Ўзбекистон билан эҳтимолий жиҳодчиларга оид ахборот алмашинувини кучайтириши¸ ҳуқуқ фаоли фикрича¸ юзага келган ҳозирги шароитда муҳим ва олқишга сазовор ҳаракатдир:
- Франция ҳуқуқ тизимлари Ўзбекистон томони берадиган ҳар қандай ахборотни ҳақиқат деб қабул қилмайди – бу турли ахборот манбаларининг биттаси¸ холос. Тошкент тақдим этган ахборот жиддий далиллар билан қувватланган тақдирдагина¸ улар жиҳодий гуруҳлар таъсирига тушган ўзбекистонликларни нафақат Франция¸ балки бутун Евросоюз ҳудудида¸ маҳкама қарори билангина¸ кузатишни бошлайди. Шу боис¸ халқаро террорчиликка қарши курашдаги ишончли ҳамкорга айланмоқчи бўлса¸ Ўзбекистон томони ўз фаолиятини ислоҳ қилиши ва ҳаммани ëппасига эсктремистликда айблашни тўхтатиб¸ жиҳодчи гуруҳлар таъсирига жиддий берилганларга оид асос-далилларнигина тақдим қилишга ўтиши керак¸ деди Озодлик билан суҳбатда Марказий Осиë инсон ҳақлари ассоциацияси раҳбари Надежда Отаева.
Тошкент бу ҳамкорликдан нима истайди?
Тошкентдаги Минтақавий таҳдидлар маркази директори Виктор Михайловнинг Озодликка айтишича¸ йиллар давомида Ўзбекистон махсус хизматлари ЕИ¸ хусусан¸ Швеция махсус хизматларига жиҳодий гуруҳлар таъсирига берилган ўзбекистонлик қочқинларга оид ахборотни тақдим қилиб келган:
- Бундай ахборотни Европа¸ хусусан¸ Швеция махсус хизматлари жиддий қабул қилган тақдирда ҳам¸ диний эътиқоди учуб таъқибга учраганини иддао қилган қочқинларга нисбатaн нимадир қилишга уларнинг сиëсий вазияти йўл бермай келди. Инсон ҳақлари¸ эътиқод эркинлиги¸ толерантлик деган сиëсий тушунчалар боис¸ Европа махсус хизматлари жиҳодчилик таъсирига тушганларни ўз ҳолига қўйиб берди. Аммо кейинги терактлар¸ Европадаги хавфсизлик вазияти энди сиëсатчиларни ҳам ўз позициясини ўзгартиришга мажбур қилмоқда ва Франция Ташқи ишлар вазирининг Тошкентдаги баëноти сиëсий иқлим ўзгара бошлагани ифодасидир¸ дейди ўзбекистонлик мутахассис.
Бу суҳбатдош фикрича¸ Ўзбекистон¸ қаерда бўлишидан қатъий назар¸ жиноятчиларнинг лойиқ жазо олишини истайди ва бу жараëнда ëрдам берувчи ахборотни Европа ва Ғарб давлатлари билан алмашишда давом этади:
- Жиноят қилган жазосини олиши шарт. Ҳар хил жиҳодий гуруҳларга хайрихоҳ ўзбекистонликлар ҳали жиноятга қўл урмади¸ ҳали бомбасини портлатмади¸ ўқ узмадику¸ деб уларни ўз ҳолига ташлаб қўйиш замони ўтди. Бу гап¸ террор ҳали ўз ҳаëтига дахл қилмаган одамнинг назарий тушунчаси маҳсули, холос. Уни террор оқибатида боласидан ажраган онага айтиб кўрингчи¸ нима дейди? Террорчиликка майли борлиги кўриниб турганларни жамият хавфсизлиги учун изоляция қилиш лозим. Узоқ йиллар бунга жазм қилмаган толерант Европа ҳам шундай тўхтамга келмоқда¸ дейди Тошкентдаги Минтақавий таҳдидлар маркази директори Виктор Михайлов.
