Ўзбекистонда энергетик бўҳрон давом этаётган бир пайтда президент Мирзиёев энергетик хавфсизлик бўйича ўз вакили Алишер Султоновни ишдан олди.
Алишер Султонов номи Озодлик суриштирувларида ҳам тилга олинган. Хусусан, “Ўзбекларни газсиз қолдирган махфий келишувлар” номли суриштирувда ўзбек газига оид йирик контрактларнинг оффшор компанияларга берилиши айнан Султонов раҳбарлик қилган давр билан боғланган эди.
Ўзбекистон президентининг энергетик хавфсизлик бўйича вакили Алишер Саидаббосович Султонов лавозимидан озод этилгани хабари 16 декабрь куни тушдан сўнг пайдо бўлди.
Президент матбуот котиби Шерзод Асадовнинг тармоқлардаги хабарига кўра, Султонов президент фармонига мувофиқ ишдан олинган, бироқ истеъфо сабаблари очиқланмади.
Мавзуга алоқадор Собиқ энергетика вазири Алишер Султонов президент маслаҳатчиси этиб тайинлангани маълум бўлдиАлишер Султонов 2023 йилдан буён Ўзбекистон президентининг нефть-газ, кимё ва энергетика масалалари бўйича маслаҳатчиси сифатида фаолият юритиб келган. 2025 йил июль ойида эса у президент маслаҳатчиси лавозимидан озод этилиб, давлат раҳбарининг энергетик хавфсизлик бўйича вакили лавозимига ўтказилган эди.
Ўша пайтда Султоновнинг президент маслаҳатчиси этиб тайинлангани ҳақида расман хабар берилмаган.
2019 йилда энергетика вазири этиб тайинланган Алишер Султонов 2022 йил апрелида “саломатлиги туфайли бошқа ишга ўтгани муносабати билан” лавозимидан озод этилгани билдирилди. Ундан кейинги бир йил давомида Султоновнинг қайси лавозимда ишлаётгани расман маълум қилинмади.
2023 йил 19 май куни Султонов Тошкентда ўтган йирик анжуманда президент маслаҳатчиси сифатида қатнашганидан сўнг, унинг лавозими жамоатчиликка маълум бўлди.
"Алишер Султонов энергетика соҳасидаги маъмурий бошқарувнинг тажрибали кадрларидан бири ҳисобланади. У Ислом Каримов даврида ҳам юқори лавозимларда ишлаган ва ҳозирга қадар бу соҳадаги асосий лавозимлардан бирини эгаллаб келган. Айрим манбаларга кўра, Султонов Россия компаниялари билан яқин алоқада бўлган, уларнинг манфаатларини Ўзбекистон нефть-газ секторига кириб келишида илгари сурган. Хусусан, у Бахтиёр Фозилов назорат қиладиган Eriell компаниясига яқин бўлгани айтилган. Кейинги пайтларда айнан ушбу компания, деярли асосий компания сифатида, Ўзбекистондаги конларни назорат қилиш ва уларда иш олиб бориш ҳуқуқига эга бўлди" , дейди Лондондаги Central Asia due Deligence маркази директори Алишер Илҳомов.
Мавзуга алоқадор Озодлик суриштируви: Ўзбекларни газсиз қолдирган махфий келишувлар58 ёшли Алишер Султонов Ўзбекистон энергетика соҳасида сўнгги ўн йилликда энг муҳим лавозимларни эгаллаб келган амалдорлардан бири ҳисобланади. У Каримов даврида 2013–2015 йилларда “Ўзбекнефтгаз” миллий холдинг компанияси раиси ўринбосари, 2015–2018 йилларда эса ушбу компания раиси бўлиб ишлаган.
Мирзиёев ҳукуматга келганидан бироз ўтиб, Султонов бош вазир ўринбосари этиб тайинланиб, геология, ёқилғи-энергетика комплекси, кимё, нефть-кимё ва металлургия саноати соҳаларига масъул бўлган. 2019 йил бошида Ўзбекистонда Энергетика вазирлиги ташкил этилганда, у вазирликнинг илк раҳбари сифатида тайинланган.
"2018 йилда НАПО агентлиги яъни Ўзбекистон президенти ҳузуридаги лойиҳалаш агентлиги раҳбари Дмитрий Ли томонидан Бойсундаги газ конини ўзлаштиришда технологияларга риоя этилмаётгани билан боғлиқ жиддий камчиликлар аниқланган эди. Улар ҳукуматга ҳисобот тақдим этганидан сўнг, бу муаммоларга жиддий муносабат билдириш ўрнига, аксинча, ушбу агентлик ваколатлари қисқартирилган. Бунда эҳтимол, лоббистик кучлар, шу жумладан Алишер Султонов ҳам иштирок этган бўлиши мумкин. Ва Eriell компаниясига ставка қилинган, улар нефть ва газ қазиб чиқаришдаги пасайиш тенденциясини тўхтатади, деган умид бўлган. Eriell бу вазифани бажара олмади, аксинча, муаммоларни кучайтирди. Ҳозирги кунда эса ҳокимият муайян хулосалар чиқариб, бу ставка ўзини оқламаганини, аксинча, муаммони янада чуқурлаштирганини англаган бўлиши мумкин. Менимча, Алишер Султоновни лавозимидан олиш қарори айнан шу билан боғлиқ", дейди Лондондаги Central Asia due Deligence маркази директори Алишер Илҳомов.
Озодлик 2023 йил 9 февралда эълон қилган “Ўзбекларни газсиз қолдирган махфий келишувлар” суриштирувида Алишер Султонов номи ҳам тилга олинади.
Алишер Султонов “Ўзбекнефтгаз” ва Энергетика вазирлигига раҳбарлик қилган даврда Россиянинг йирик нефть-газ компаниялари — жумладан, Lukoil ҳамда Eriell Group иштирокидаги лойиҳалар фаол кенгайган.
Озодлик суриштирувларида айрим эксперт ва манбалар Султоновни Россия энергетик манфаатларига яқин амалдор сифатида баҳолаган. Айниқса, Eriell компаниясининг Ўзбекистон газ конларидаги улуши, хизмат шартномалари ҳамда Россия капитали иштирокидаги бурғулаш ишлари унинг раҳбарлиги даврида кенгайгани қайд этилган.
Мавзуга алоқадор Путиннинг бир қўлидан иккинчи қўлига. "Газли" омбори Фозиловга ўтди - Озодлик суриштирувиРасмий Тошкент бу даъволарга муносабат билдирмаган. Султоновнинг ўзи ҳам очиқ манбаларда Россия компаниялари манфаатларини илгари сургани ҳақидаги танқидларга жавоб бермаган.
Кузатувчиларга кўра, Ўзбекистон энергетика соҳасида Россия компанияларининг таъсири, шартномаларнинг ёпиқлиги ва қарор қабул қилиш жараёнларининг шаффоф эмаслиги ҳақидаги саволлар ҳали ҳам жавобсиз қолмоқда.