Иқтисодий ҳамкорлик ташкилотининг Теҳрон саммитини очар экан¸ Эрон президенти Маҳмуд Аҳмадийнежад аъзо давлат раҳбарларини кўлами кенгайиб бораëтган иқтисодий инқирозни бу минтақалар учун имконлар манбаига айлантиришга чақирди.
Ғарб моделида қурилган иқтисодий муносабатлар тартибини маъсулиятсизлик дея баҳолаган Аҳмадийнежад¸ агар ташкилотга аъзо 10 давлат ўз ораларидаги савдо-сотиқ кўламини кенгайтирса¸ бўҳрондан ҳимоя топажагини таъкидлади.
Теҳрон ҳукумати раҳбари¸ шунингдек¸ Эрон¸ Покистон¸ Туркия томонидан 1985 йили асос солиниб¸ Афғонистон¸ Озарбайжон¸ Тожикистон¸ Туркманистон¸ Қозоғистон¸ Қирғизистон ва Ўзбекистон ҳам аъзо бўлган Иқтисодий ҳамкорлик ташкилоти аъзоларини ягона пул бирлигига ўтишга ҳам даъват қилди.
Теҳрон анжумани кун тартибига қўйилган масалаларнинг аксари иқтисодий бўлса-да¸ кузатувчилар¸ бу саммитдан иштирокчи давлатларнинг ҳар бири алоҳида сиëсий манфаат кўзлаëтганини айтмоқдалар.
Анжуман мезбони Эрон¸ ўз ядровий дастури юзасидан халқаро тортишув марказида қолиб келаëтган бўлса¸ Покистоннинг исломий экстремистларга қарши етарлича курашмаëтгани танқидларга сабаб бўлмоқда.
Теҳрон саммитида¸ меҳмон мақомида иштирок этаëтган Ироқ ва Суриянинг ҳам бу ерга ўз “дарди” билан келганини тушуниш қийин эмас.
Ироқнинг Эрондаги элчиси Муҳаммад Мажид ал-Шайхнинг Озодликка айтишича¸ ҳозирда Бағдод ҳукумати Иқтисодий ҳамкорлик ташкилотига аъзо бўлиш таклифини кўриб чиқаëтир.
- Бугунги янги Ироқда¸ Эрон бўладими ëки Кувайт бўлади¸ қўшниларимиз билан яхши муносабат ўрнатиш борасида ҳеч қандай муаммо йўқ. Ироқ бу давлатлар билан тинчлик ва хотиржамликда яшаш истагида. Биз бугун муҳтож бўлганимиз ягона нарса – мулоқотдир. Қўшни давлатлар билан уруш ва босқин даврлари ўтмишга айланди. Бугунги Ироқ ҳамма билан тинчликда яшашни истайди¸ деди Бағдод элчиси.
Иқтисодий ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатларнинг сиëсий ва иқтисодий йўналишлари турлича бўлгани боис¸ саммитнинг савдо ва иқтисодиëт муаммолари доирасидан чиқиб¸ айнан сиëсий баҳсга майдон бўлиши кутилаëтир.
Туркия президенти Абдуллоҳ Гулнинг Эронни АҚШ га нисбатан кескин ëндашувини ўзгартиришга чақируви¸ муҳокамаларнинг бундай сиëсий табиатидан берилган даракчи бўлди.
Теҳронга учиб кетишидан аввал Туркия президенти Барак Обама президентликка келгач¸ АҚШ ташқи сиëсати моҳиятан ўзгаргани ва бошқа давлатлар ҳам Вашингтон билан муносабатларини янги воқеликка мослаши лозимлигини таъкидлади.
Айрим хабарларга кўра¸ Абдуллоҳ Гул Эрон президенти Аҳмадийнежадга Барак Обама муждасини еткизади. Гарчи тасдиқланмаган бўла-да¸ бу каби хабарлар АҚШ янги маъмуриятининг Эрон билан тортишувга янгича ëндашиш ниятидан дарак бермоқда.
Куни-кеча Анқарага сафар қилган АҚШ Давлат котиби Ҳиллари Клинтон¸ Эроннинг 31 март куни Афғонистондаги вазият мавзуида ўтказиладиган халқаро анжуманга расман таклиф этилиши мумкинлигига ишорат қилди.
Айтилишича¸ Теҳрон саммитида қатнашаëтган Афғонистон президенти Ҳамид Карзай ва Покистон Ташқи ишлар вазири Шоҳ Маҳмуд Қурайший ҳам Эронни бу анжуманда қатнашишга даъват этиш ниятида.
Эрон Ташқи ишлар вазири Манучеҳр Муттақий¸ ҳозирда бу таклифни қабул қилиш эҳтимоли кўриб чиқилаëтганини билдирди.
Ғарб моделида қурилган иқтисодий муносабатлар тартибини маъсулиятсизлик дея баҳолаган Аҳмадийнежад¸ агар ташкилотга аъзо 10 давлат ўз ораларидаги савдо-сотиқ кўламини кенгайтирса¸ бўҳрондан ҳимоя топажагини таъкидлади.
Теҳрон ҳукумати раҳбари¸ шунингдек¸ Эрон¸ Покистон¸ Туркия томонидан 1985 йили асос солиниб¸ Афғонистон¸ Озарбайжон¸ Тожикистон¸ Туркманистон¸ Қозоғистон¸ Қирғизистон ва Ўзбекистон ҳам аъзо бўлган Иқтисодий ҳамкорлик ташкилоти аъзоларини ягона пул бирлигига ўтишга ҳам даъват қилди.
Теҳрон анжумани кун тартибига қўйилган масалаларнинг аксари иқтисодий бўлса-да¸ кузатувчилар¸ бу саммитдан иштирокчи давлатларнинг ҳар бири алоҳида сиëсий манфаат кўзлаëтганини айтмоқдалар.
Анжуман мезбони Эрон¸ ўз ядровий дастури юзасидан халқаро тортишув марказида қолиб келаëтган бўлса¸ Покистоннинг исломий экстремистларга қарши етарлича курашмаëтгани танқидларга сабаб бўлмоқда.
Теҳрон саммитида¸ меҳмон мақомида иштирок этаëтган Ироқ ва Суриянинг ҳам бу ерга ўз “дарди” билан келганини тушуниш қийин эмас.
Ироқнинг Эрондаги элчиси Муҳаммад Мажид ал-Шайхнинг Озодликка айтишича¸ ҳозирда Бағдод ҳукумати Иқтисодий ҳамкорлик ташкилотига аъзо бўлиш таклифини кўриб чиқаëтир.
- Бугунги янги Ироқда¸ Эрон бўладими ëки Кувайт бўлади¸ қўшниларимиз билан яхши муносабат ўрнатиш борасида ҳеч қандай муаммо йўқ. Ироқ бу давлатлар билан тинчлик ва хотиржамликда яшаш истагида. Биз бугун муҳтож бўлганимиз ягона нарса – мулоқотдир. Қўшни давлатлар билан уруш ва босқин даврлари ўтмишга айланди. Бугунги Ироқ ҳамма билан тинчликда яшашни истайди¸ деди Бағдод элчиси.
Иқтисодий ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатларнинг сиëсий ва иқтисодий йўналишлари турлича бўлгани боис¸ саммитнинг савдо ва иқтисодиëт муаммолари доирасидан чиқиб¸ айнан сиëсий баҳсга майдон бўлиши кутилаëтир.
Туркия президенти Абдуллоҳ Гулнинг Эронни АҚШ га нисбатан кескин ëндашувини ўзгартиришга чақируви¸ муҳокамаларнинг бундай сиëсий табиатидан берилган даракчи бўлди.
Теҳронга учиб кетишидан аввал Туркия президенти Барак Обама президентликка келгач¸ АҚШ ташқи сиëсати моҳиятан ўзгаргани ва бошқа давлатлар ҳам Вашингтон билан муносабатларини янги воқеликка мослаши лозимлигини таъкидлади.
Айрим хабарларга кўра¸ Абдуллоҳ Гул Эрон президенти Аҳмадийнежадга Барак Обама муждасини еткизади. Гарчи тасдиқланмаган бўла-да¸ бу каби хабарлар АҚШ янги маъмуриятининг Эрон билан тортишувга янгича ëндашиш ниятидан дарак бермоқда.
Куни-кеча Анқарага сафар қилган АҚШ Давлат котиби Ҳиллари Клинтон¸ Эроннинг 31 март куни Афғонистондаги вазият мавзуида ўтказиладиган халқаро анжуманга расман таклиф этилиши мумкинлигига ишорат қилди.
Айтилишича¸ Теҳрон саммитида қатнашаëтган Афғонистон президенти Ҳамид Карзай ва Покистон Ташқи ишлар вазири Шоҳ Маҳмуд Қурайший ҳам Эронни бу анжуманда қатнашишга даъват этиш ниятида.
Эрон Ташқи ишлар вазири Манучеҳр Муттақий¸ ҳозирда бу таклифни қабул қилиш эҳтимоли кўриб чиқилаëтганини билдирди.