Халқаро жамжамият кутган қарор эълон қилинди
8 май куни президент Дональд Трамп Эрон ва жаҳоннинг қудратли давлатлари ўртасида тузилган ядровий келишувдан АҚШнинг чиқишини эълон қилди.
- Мен бугун АҚШнинг Эрон билан тузилган шартномадан чиққанини эълон қиламан. Бир неча дақиқалардан сўнг мен бу ҳақдаги меморандумга қўл қўяман¸ деди Дональд Трамп.
Эрон билан халқаро келишувни "чириган"¸ "аввал бошданоқ моҳиятан бузуқ" деб атаган АҚШ президенти бугунги қарори билан Эронга нисбатан кескин иқтисодий санкциялар жорий қилиши¸ нафақат Эрон¸ балки у билан ҳамкорлик қиладиган ҳар қандай давлат ва ширкатнинг АҚШ томонидан жазоланишини таъкидлади.
- Биз ядровий шантажларга ëн бермаймиз. Мен айтган гапида турадиган одамман¸ деди жумладан Трамп.
Эрон билан бизнес қиладиганлар АҚШ томонидан жазоланади
Бу баëнот ортидан Трамп¸ тилга олган меморандумини имзолади ва шу билан Эронга нисбатан АҚШ санкцияларини қайта кучга киритди.
АҚШ санкцияларига учрашни истамаган ширкат ва шахслар¸ берилган муҳлат ичида Эрон билан алоқаларини узиш¸ акс ҳолда¸ АҚШ жазосига дуч келишдан огоҳлантирилди.
Эрон ядровий дастури бўйича келишув 2015 йили - АҚШ президенти Барак Обама даврида имзоланган ва унда Теҳроннинг ядровий қурол яратиш режасидан воз кечиши эвазига унга жорий этилган кескин иқтисодий санкциялар олиб ташланган эди.
Аввалроқ Трамп келишув шартларидан норози эканлигини билдириб, Эронни келишув руҳига зид иш қилаётганликда айблаган эди.
АҚШ президентига кўра, Эроннинг келишув руҳига зид иш қилаётгани унинг Яқин Шарқда террорчиликни қўллаб-қувватлаётгани ҳамда баллистик ракеталар синовини давом эттираётганида кўринмоқда.
ЕИ Эрон билан шартномага амал қилишда давом этади
АҚШ баробарида Эрон билан ядровий келишувга Хитой¸ Россия¸ Британия¸ Франция ва Германия қўл қўйган.
ЕИ давлатлари Трампни бу келишувда қолишга кўндиришга жиддий ҳаракат қилди¸ аммо бу уринишлар самара бермади.
Трамп қарорига муносабат билдирган Европа давлатлари "қаттиқ афсус" билдирдилар
Трамп баëнотидан саноқли дақиқалар ўтиб¸ Британия¸ Франция ва Германия раҳбарлари биргаликда баëнот эълон қилди ва унда ўзларининг Эрон билан шартномада қолажакларини билдирди.
- Биз Эронни АҚШ қарорига босиқлик билан муносабат кўрсатишга чақирамиз. Эрон бундан кейин ҳам келишувда кўзда тутилган мажбуриятларини вақтида¸ тўлиқ бажаришда давом этиши шарт¸ дейилади Британия Бош вазири Тереза Мей¸ Франция президенти Эммануэль Макрон ва Германия канцлери Ангела Меркель эълон қилган қўшма баëнотда.
ЕИнинг Ташқи сиëсат бўйича мутасаддиси Федерика Могерини¸ Европа Иттифоқи бу келишувни тўлиқ ижро қилишда давом этажагини билдирди.
Эрон халқига Twitter орқали мурожаат қилган Могерини:
- Ҳеч кимнинг бу келишувни парчалашига йўл қўйманг. Бу келишув дипломатия ҳозирга қадар эришган энг буюк муваффақиятлардан биридир¸ деди жумладан.
Twitter орқали Трамп қарорига муносабат билдирган Европа Кенгаши президенти Дональд Туск¸ "Дональд Трампнинг Эрон билан келишув ва савдога нисбатан сиëсати Европанинг бирлашган муносабатини олади. ЕИ раҳбарлари бу икки муаммони келаси ҳафта София саммитида ҳал қилади¸" деб ëзди.
БМТ Бош котиби Антонио Гуттереш¸ АҚШ қароридан қаттиқ хавотирда эканини айтиб¸ шартномага қўшилган барча томонларни ўз мажбуриятларини бажаришда давом этишга чақирди.
Эрон дарғазаб
Эрон раҳбарияти Трамп қарорини кескин ғазаб билан қарши олди. Эрон давлат телевидениеси бу қарорни "нолегал¸ нолегитим ва халқаро тартибга раҳна солувчи" деб атади.
Айни пайтда Трамп қарори арафасида Эрон президенти Ҳасан Руҳоний¸ агар Франция¸ Британия ва Германия¸ шартномада қолса¸ Теҳрон келишувга мувофиқ ўз зиммасига олган мажбуриятларини бажаришда давом этажаги ва ядровий қурол дастурини қайта бошламаслигини билдирди.
АҚШ қарори маълум бўлиши ортидан Эрон президенти мамлакат халқига телемурожаат билан чиқди.
- Биз келишувга қўшилган ЕИ давлатлари билан гаплашамиз. Агар бу музокаралар натижасиз тугаса¸ Эрон келаси ҳафталар ичи уранни тўйинтириш дастурини қайта бошлайди¸ деди Теҳро президенти ўз халқига қарата қилган мурожаатида.
Барак Обама: Жиддий хато!
АҚШ собиқ президенти Барак Обама Дональд Трамп қарорига муносабати акс этган баëнот эълон қилди.
"Бу келишувсиз АҚШ ядровий қуролга эга Эрон ëки Яқин Шарқдаги яна бир уруш каби икки ютқизиқли танлов олдида қолади¸" дейилади Обама баëнотида жумладан.
Ўз президентлигининг энг жиддий дипломатик ютуғи деб кўрилган Эрон билан тузилган олти томонлама шартномадан АҚШнинг чиқиш қарорини "жиддий хато" деб атаган Обама¸ шартноманинг амалда ишлаëтганини таъкидлади.
Ким хурсанд?
Халқаро ахборот агентликлари АҚШнинг Эрон билан келишувдан чиқиб¸ унга нисбатан кескин санкцияларни қайта жорий қилганидан асосан икки давлат - Исроил ва Саудий Арабистони хурсандлигини айтмоқда.
Бу қарор эълон қилиниши ортидан Исроил Бош вазири Бенямин Нетаняҳу Трампга миннатдорлик билдирди. Айни пайтда¸ 8 май куни Исроил армиясининг жанговор ҳозирлик ҳолатига келтирилгани айтилмоқда.
"Агар Саудий Арабистонида шампан виноси ичишганда эди¸ Трамп қароридан сўнг риëддагилар шампан шишаларни уриштирган бўларди. Бу дегани Саудийнинг энг катта минтақавий ғаними молиявий зарба еди¸ айни пайтда нефть нархининг кескин ошишидан саудийдагилар қўлига яна мўмайгина чек тушадиган бўлди"¸ деб ëзди BBCнинг Вашингтон бюроси раҳбари Paul Danahar.