Қирғизистон президенти Садир Жапаров Хитой-Қирғизистон-Ўзбекистон темир йўли қурилиши шу йилнинг октябрь ойида бошланишини билдирди. Бу ҳақда у 6 май куни Ўшга хизмат сафари чоғида маълум қилган.

Жапаровга кўра, ҳозирда Қирғизистон логистика нуқтаи назаридан “боши берк кўча”даги давлат бўлиб ҳисобланади, у дунёга чиқиш учун Қозоғистон ва Россия темир йўлларидан фойдаланишга мажбур.

“Темир йўл қуриб битказилганидан кейин биз дунёга чиқа оламиз. Бу бизнинг ўз йўлимиз бўлади”, деган Қирғизистон президенти.

Март ойида Жапаров Хитой-Қирғизистон-Ўзбекистон темир йўли қурилиши доирасида томонлар “лойиҳани амалга ошириш механизми тўғрисида умумий англашувга эришганлар”ини маълум қилган эди.

Иқтисодий таҳлилчи Искендер Шаршеев Озодликнинг қирғиз хизматига берган интервюсида темир йўл Қирғизистонга иқтисодий фойдалар келтириши, масалан, мамлакатнинг Марказий ва Жанубий-Шарқий Осиёдаги бошқа давлатлар ҳамда Европа билан транспорт алоқаларини кучайтириши, шунингдек, янги иш ўринлари яратишини қайд этган.

Айни пайтда эксперт йирик халқаро ва минтақавий инвесторлар дастагисиз ҳамда халқаро молиявий ташкилотлардан олинадиган ёрдамсиз Қирғизистоннинг бу лойиҳани мустақил равишда молиялаштиришга кучи етмаслигини урғулаган.

Қирғиз расмийлари режасига кўра, темир йўлнинг Қирғизистондан ўтадиган 311 километрлик қисми “Тўруғарт – Қўшдўбў – Казарман – Жалолобод” йўналиши бўйлаб ўтади, қурилишнинг тахминий қиймати эса 4,7 миллиард долларни ташкил этади.

Лойиҳанинг техник-иқтисодий асосламаси Хитой темир йўл қурилиши корпорацияси лойиҳа-тадқиқот институти томонидан ҳозирланган. 2023 йилнинг июл ойида томонлар бунга оид ишлар якунланганини билдиришиб, темир йўл лойиҳаси қурилишининг техник-иқтисодий мақсадга мувофиқлигини тасдиқлашган.

Европа махсус хизматлари ўз мамлакатлари ҳукуматларини Ғарб билан доимий зиддият йўналиши танлаган Россия Европада қўпорувчилик ҳаракатларини ҳозирлаётган бўлиши мумкинлигидан огоҳлантиришган. Бу ҳақда Financial Times нашри хабар қилди.

Разведка вакиллари маълумотларига кўра, Москва фаол равишда портлаш, ўт қўйиш ва инфратузилмаган шикаст етказишларни тайёрламоқда, бу ҳаракатлар бевосита россияликлар томонидан ҳам, воситачилар томонидан ҳам амалга оширилиши мумкин. Бундай мулоҳазани, жумладан Германия конституцияни қўриқлаш федерал муассасаси раҳбари Томас Ҳалденванг билдирган.

Ҳалденванг баёноти Баварияда ҳарбий ва логистик объектларга ҳужумда гумонланган германиялик ва россиялик фуқаролар ҳибсга олингани манзарасида янграган.

Financial Times апрель ойи охирида Буюк Британияда икки киши Украина учун гуманитар юк сақланаётган омборга ўт қўйишда айблангани ҳақида ҳам ёзган. Британиялик прокурорлар айбланувчилар Россияга алоқадор, деб ҳисоблайдилар.

Франция Мудофаа вазирлиги ҳам мамлакатдаги ҳарбий объектларда Россиянинг муҳтамал қўпорувчилик ҳаракатларидан огоҳлантирган.

Европа мамлакатларидан бирининг юқори лавозимли мулозими Financial Times билан суҳбатда НАТО хавфсизлик хизматларига Россиянинг мувофиқлаштирилган “ишонарли кирдикорлари” ҳақида маълумотлар тушиб турганини урғулаган.

Ўз навбатида, разведка ҳамжамияти вакили журналистлар билан суҳбатда Россиянинг бу фаоллиги дезинформация, қўпорувчилик ёки ҳакерлик ҳужумлари ёрдамида Европага максимал даражада босим ўтказиш уринишини акс эттиришини қайд этган.

Россия хатти-ҳаракатлари туфайли Европадаги хавфсизлик хизматлари юқори ҳозирлик даражасига келтирилган, дейилган нашр мақоласида. Бунга, жумладан Британия Уэльсидаги BAE Systems ўқ-дори заводида апрель ойида содир бўлган портлаш ҳамда Берлиндаги Diehl қурол-аслаҳа ширкати заводида 3 май куни содир бўлган ёнғин сабаб бўлган. Бу корхоналарнинг иккаласи ҳам Украина армияси учун қурол-аслаҳа ишлаб чиқаради.

Исроил ҳукумати Al Jazeera (Қатар) телеканалининг мамлакатдаги бюросини ёпиб, фаолиятини тўхтатиш учун овоз берган. Бу ҳақда Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу Х ижтимоий тармоғидаги ўз саҳифаси орқали маълум қилди.

“Мен бошқараётган ҳукумат бир овоздан қарор қабул қилди: Исроилда Al Jazeera провокацион канали ёпилади”, деб ёзган Нетаняҳу.

Телеканал сайти Исроилда блокировка қилинган, таҳририят офисида эса тинтув ўтказилиб, журналистларнинг техникаси мусодара этилган.

Al Jazeera сайтида ёйинланган хабарда Исроил инсоннинг ахборот олиш ҳуқуқини поймол қилувчи “жинояткорона” қарор қабул қилгани айтилган. Телеканал ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилиш учун юридик чоралар кўрилишини билдирган. Исроил қарори БМТнинг инсон ҳуқуқлари олий комиссарлиги томонидан қораланган.

Журналистларни ҳимоя қилиш қўмитаси (CPJ) ҳам Исроил ҳукумати қарорини қоралаб чиққан. Қўмита қайдича, бу Исроилдаги бошқа халқаро медиа фаолиятида акс этиши мумкин бўлган хатарли прецедент бўлиб ҳисобланади.

Al Jazeera телеканали тез-тез Исроил ҳукуматини танқид қилиб, Фаластиннинг Ғазо сектори ва бошқа ҳудудларидаги воқеалар ҳақида репортажлар ёйинлаб келади. Бу репортажларда Исроил фаластинлик тинч аҳоли вакиллари ўлимида айбланади.

Шу йилнинг 1 апрелида Исроил парламенти, агар ОАВ мамлакат хавфсизлиги учун таҳдид солса, уни ёпишга имкон берувчи қонунни тасдиқлаган эди. Ўшанда CPJ бу қонун ўз-ўзини цензура қилиш ва матбуотга душманона муносабатда бўлишга туртки беришини қайд этганди.

Россия Давлат думасининг Давлат қурилиши ва қонунчилик қўмитаси 3 май куни россиялик фуқароларнинг сайлов ҳуқуқлари тўғрисидаги қонун лойиҳасига киритилажак ўзгартишларни маъқуллади. Ўзгартишларда Адлия вазирлиги томонидан хорижий агентлар рўйхатига киритилган россияликларга ҳар қанақа ҳокимият органларига сайловда ўз номзодларини кўрсатиш бўйича тақиқ кўзда тутилган.

Бундан ташқари, қўмита “хорижий агентлар”га ҳар қандай сайловда кузатувчи ёки номзодларнинг ишончли шахси ўлароқ фаолият юритишни тақиқлашга оид тузатишни ҳам маъқуллаган.

“Хорижий агентлар”га сайланиш ва сайлов комиссиялари аъзоси бўлишни тақиқлаш талаби жорий йилнинг апрель ойида “Справедливая Россия - За правду” партияси томонидан илгари сурилган, бироқ ўшанда лойиҳа қайта ишлаш учун чақириб олинган эди.

Қонун лойиҳасига бу қадар ошиғич ўзгартишлар киритилишига “хорижий агент” ўлароқ тан олинган россиялик фуқароларнинг шу йил сентябрь ойида бўлиб ўтажак сайловларда Москва шаҳар думасига ўз номзодларини кўрсатиш бўйича кампания бошлаш ташаббуси билан чиқаётгани сабаб бўлган бўлиши мумкин.

Тахминларга кўра, Москва шаҳар думасига пойтахтдаги барча сайлов округларидан 45 нафар “хорижий агент” ўз номзодини қўйишга уринади.

Туркия Ғазо секторида ЦАХАЛ (Исроил армияси) томонидан ўтказилаётган ҳарбий амалиёт туфайли Исроил билан импорт-экспорт амалиётларини тамоман тўхтатган. Бу ҳақда Bloomberg агентлиги туркиялик икки мулозимдан олинган маълумотга таянган ҳолда хабар қилди.

Икки мамлакат ўртасидаги савдо-сотиқ бутунлай тўхтагани ҳали расман тасдиқлангани йўқ. Айни пайтда савдо алоқалари қандай шартлар асосида қайта тикланиши мумкинлиги ҳам маълум эмас.

Туркия статистика институти маълумотига мувофиқ, 2023 йилда Туркия билан Исроил ўртасидаги товар айланмаси 6,8 миллиард долларни ташкил этган. Бу маблағнинг 76 фоизи Туркия экспорти ҳиссасига тўғри келади.

Исроил ТИВ раҳбари Исраэль Кац X ижтимоий тармоғида “Анқаранинг бу қарори, халқаро савдо шартномаларини эътиборсиз қолдирга ҳолда, турк халқи ва бизнеси манфаатларини оёқости қилади”, деб ёзган.

Кацга кўра, Исроил Туркия билан савдо-сотиқ муқобилини яратиш устида зудлик билан иш бошлайди — маҳаллий ишлаб чиқаришни кучайтиради ва бошқа таъминотчиларни қидириб топади.

Ўтган ҳафтада Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон ўз мамлакати эндиликда Исроил билан савдо алоқаларини ривожлантирмаётганини билдирган эди. Туркия лидери Исроил расмийларини Ғазода 45 мингдан зиёд фаластинлик қурбон бўлгани ва 75 мингдан зиёд одам яраланганида айблаган.

Reuters қайдича, Анқара қарори Исроилга экспорт бўйича аввал жорий этилган чекловларни янада кенгайтиради.

Апрель ойи бошида Туркия Савдо вазирлиги, Ғазода ўт очиш тўлиқ тўхтатилгунича ва фаластинликларга узлуксиз гуманитар ёрдам етказиш йўлга қўйилгунича, Исроилга 54 турдаги саноат моллари экспорт қилинишига чеклов жорий этилишини очиқлаган эди. Чеклов жорий қилинган товарлар сирасига, жумладан пўлат ва пластик қувурлар, алюминий симлар, мотор мойи, цемент, маъданли ўғитлар ва бошқалар киради. Ўша пайтда Исроил томонидан жавоб чоралари очиқланган эмас.

Қирғизистон Ташқи ишлар вазирлиги мамлакат фуқароларини Россияга сафар қилишдан тийилиб туришга чақирди. Бу ҳақда вазирлик сайтида маълум қилинган.

Қирғиз дипломатлари “Россияга киришни ёппасига рад этиш ҳолатлари”ни қайд этмаётганлари, бироқ “Россия Федерациясидаги жорий вазият ва унинг Қирғизистон Республикаси фуқаролари ҳуқуқий ҳолатига таъсирини кузатаётганлари”ни билдиришган.

“Айни пайтда вазирлик Россия Федерациясига сафар қилиш учун жиддий асоси бўлмаган юртдошларга давлат чегарасидаги кучайтирилган назорат билан ўтказиш тартиби ҳамда киритилган қўшимча хавфсизлик чоралари бекор қилингунига қадар яна бир бор бу мамлакатга сафар қилишдан вақтинча тийилиб туришни, сафарга чиқишга зарурат туғилган тақдирда эса Россия Федерацияси ҳудудига киришда чеклов бор-йўқлигини олдиндан текширишни тавсия қилади”, дейилган ТИВ хабарномасида.

Аввалро Тожикистон ТИВ ўз фуқароларига шу каби огоҳлантирув билан мурожаат қилган эди. Вазирлик фуқароларга Россияга кириш асоссиз рад этилаётгани, бу “оммавий тус олгани”ни ҳам урғулаган. Апрель ойи охирида эса ТИВ Россияга кирмоқчи бўлган мингдан зиёд тожикистонлик Москва аэропортларида тутиб турилгани ҳақида баёнот берган.

Тожикистон ва Марказий Осиё минтақасининг бошқа мамлакатлари фуқаролари Москва вилоятидаги “Крокус Сити Холл” концерт залидаги теракт ортидан Россияда ксенофобиянинг янги тўлқинига дуч келишган. Мазкур иш бўйича ҳибсга олинганларнинг кўпчилигини Тожикистон фуқаролари ташкил этади.

Қирғизистоннинг Жалолобод вилояти Сузоқ туманида 2 май куни бўлиб ўтган оммавий тадбир чоғида кичик ҳажмли Porter юк машинаси 29 нафар болани уриб кетган. Бу ҳақда давлатга қарашли “Кабар” ахборот агентлиги соғлиқни сақлаш вазири Алимқадир Бейшеналиевдан олинган маълумотга таянган ҳолда хабар қилди.

Мулозимга кўра, ҳодиса чоғида 9 ёшдан 16 ёшгача бўлган болалар жабрланган. Улардан етти нафари вилоят касалхонасининг жонлантириш бўлимида ётибди, уч нафарининг аҳволи оғир экани айтилмоқда.

Бундан ташқари, вояга етмаган уч бола Сузоқ туман касалхонасига етказилган. Яна саккиз нафар бола Умумшифокорлик амалиёти марказига ётқизилган, уларнинг аҳволи “ўртача” дея баҳоланмоқда.

Шу билан бирга, 11 нафар болага воқеа жойининг ўзида тиббий ёрдам кўрсатилган. Вазир Бейшеналиев жабрланганларга ёрдам кўрсатиш масаласини шахсий назоратига олгани ва уларни сифатли тиббий ёрдам билан таъминлаш ҳақида топшириқ берганини айтган. Воқеа содир бўлган жойдан олинган видео ижтимоий тармоқларда тарқалмоқда.

Ички ишлар вазирлиги вакиллари Озодликнинг қирғиз хизматига мазкур нохуш воқеа Сузоқ туманининг Жирғатол қишлоғида болалар “Манас” эпосини айтаётган пайтда содир бўлганини тасдиқлашган. Ҳуқуқ-тартиботчилар маълумотига кўра, 48 ёшли ҳайдовчи томонидан ташлаб кетилган машина ҳаракатга келиб, ўқувчиларни босиб кетган.

Ҳолат Сузоқ туман ИИБ томонидан қайдга олиниб, текширув ишлари бошланган.

Қирғизистон ИИВ Йўл ҳаракати хавфсизлиги бош бошқармаси маълумотига кўра, 2023 йилда мамлакат бўйлаб йўл-транспорт ҳодисалари чоғида 783 киши нобуд бўлган, бу эса 2022 йилдаги кўрсаткичга қараганда 13,5 фоизга кўпдир. Ўтган йили Қирғизистонда жами 6945 та ЙТҲ қайдга олинган.

Хитой жанубида автойўл ўпирилиши туфайли камида 36 киши ҳалок бўлган, 30 нафар одам тан жароҳати олган. Бу ҳақда Associated Press агентлиги маҳаллий расмийлар маълумотига таянган ҳолда хабар қилди.

Автомобиль йўли Мэйчжоу шаҳри яқинидаги тоғли ҳудудда тун ярмида содир бўлган. Йўл ўпирилган қисми узунлиги 18 метрни ташкил қилган, ҳодиса натижасида 23 та автомобиль жарга қулаган. Расмийлар автойўл ўпирилишига шиддатли ёғин-сочин сабаб бўлганини айтишмоқда. Ҳодиса содир бўлган ҳудудда сўнгги ойда 56 сантиметр ёғин ёққан, бу эса ўтган йилдагидан тўрт бараварга кўпдир. Шиддатли ёмғирлар ҳали ҳам давом этмоқда ва бу ҳолат қидирув хизматлари ишини қийинлаштиряпти.

AP қайдича, Хитойда йўл объектлари ишдан чиқишини текширишда кўпинча уларни лойиҳалаштириш ва қуриш усулларида камчиликлар аниқланади. Бундан ташқари, транспорт инфратузилмаси объектлари кўпинча мунтазам равишда текширилиб, уларга техник хизмат кўрсатилмайди.

АҚШ, Буюк Британия ва Европа Иттифоқи Бирлашган Араб Амирликлари расмийларидан ўз ширкатларига халқаро санкция остидаги Россия ширкатлари билан савдо-сотиқни тақиқлашни талаб қилмоқда. Бу ҳақда Reuters агентлиги дипломатик доиралардаги уч манбадан олинган маълумотларга таянган ҳолда хабар қилди.

Ўтган ҳафтада Европа ва АҚШдан бўлган қатор давлат арбоблари БААга сафар қилишган. Ўз ташрифлари чоғида улар БААдан Россияга санкция остига тушган товарларни етказиб бермасликни талаб қилишган, дея маълум қилган Британия Ташқи ишлар вазирлигида ишлайдиган мулозим. Манбаларга кўра, ғарблик дипломатлар БААдан Россияга экспорт қилинаётган моллар ва ҳарбий мақсадда фойдаланиш мумкин бўлган қўш мақсадли товарлар реэкспортига оид маълумотлар билан ўртоқлашишни ҳам сўрашган. Бирлашган Араб Амирликларидаги манбалар Россияга бундай товарлар (йўқ деганда жорий йилда) етказиб берилганини рад этишмоқда.

БАА Украина уруши ортидан Россияга қарши Европа ва АҚШ томонидан эълон қилинган санкцияларга қўшилмаган. Бироқ АҚШ қонунлари Қўшма Штатлар санкцияси остида бўлган давлатлар билан савдо алоқаларини давом эттираётган мамлакатларни иккиламчи санкцияга тортишга имкон беради.

Яқинда Бирлашган Араб Амирликлари банклари иккиламчи санкция хавфи туфайли Россия билан ҳисоб-китобларга чеклов киритган ҳамда ширкатлар ва жисмоний шахсларнинг ҳисобрақамларини ёпа бошлаган эди. АҚШ ва ЕИ санкциясига остига Россияга санкцияларни айланиб ўтган ҳолда суюлтирилган газ ва нефть маҳсулотлари ташишда ёрдам бераётган БААдаги кемачилик ширкатлари тушиши мумкин.

Россия президенти Владимир Путин 2023 йил декабрида Бирлашган Араб Амирликларини Россиянинг араб оламидаги асосий савдо ҳамкори, деб атаган ҳамда 2022 йилда Россия билан БАА ўртасидаги икки томонлама савдо-сотиқ ҳажми 68 фоизга ошиб, ҳануз кўпайишда давом этаётганини билдирган.

Айни пайтда Бирлашган Араб Амирликлари Украина билан ҳам икки томонлама савдо-сотиқ ишларини юритмоқда. 29 апрель куни Украина ва БАА иқтисодий ҳамкорлик тўғрисидаги шартномани имзолаган. Мазкур ҳужжатда Украина саноати ва инфратузилмасини тиклаш ишларида Киевга ёрдам бериш бўйича БААнинг мажбуриятлари ҳам акс этган.

Грузия парламенти 1 май куни “Ташқи таъсир шаффофлиги тўғрисида”ги қонун лойиҳасини иккинчи ўқишда қабул қилди. Мухолифат бу лойиҳани Россиядаги “хорижий агентлар тўғрисида”ги қонуннинг муқобили деб атамоқда.

Қайд этилишича, “Грузия орзуси” ҳукмрон партияси вакиллари ва уларнинг иттифоқчилари бўлган 150 депутатдан 83 нафари ҳужжат қабул қилинишини ёқлаб овоз берган. Мухолифатчи депутатлар овоз беришда иштирок этишмаган. Шу тариқа, овоз бериш натижаси биринчи ўқишдаги овоз бериш натижаси билан бир хил бўлган.

Қонун лойиҳаси тўла маъқулланиши учун у учинчи ўқишда ҳам қабул қилиниши зарур. Учинчи ўқиш бўйича овоз бериш 17 май куни ўтказилиши кутилмоқда.

Тбилисидаги парламент биноси олдида 1 май оқшомида яна қонун лойиҳасига қарши чиқаётган одамлар йиғилган. Парламент биноси олдидаги бутун ҳудуд митингчилар билан тўлган. Улар бинога кириш йўлини тўсиб қўйишган. Гувоҳларга кўра, полиция митингни тарқатишни бошлаб, намойишчиларга қарши аччиқ газ ва сувотарларни ишга солган.

Грузия президенти Саломе Зурабишвили қонун лойиҳасига қарши эканини айтаркан, намойишчиларни парламент эшиги олдидан чекинишга чақирган.

Тбилисидаги намойишлар расмийлар қонун лойиҳасини қабул қилиш ниятини очиқлагани ортидан бир неча ҳафтадан буён давом этмоқда.

Иккинчи ўқишда қонун лойиҳасига оид мунозаралар икки кун давом этган ва анча кескин кечган. Парламент спикери Шалва Папуашвили мухолифатдаги депутатлардан тўрт нафарини залдан чиқариб юборган. Депутатлар ўртасида тўқнашув ҳам кузатилган.

Тбилисида 1 майга ўтар кечаси ҳам полиция намойишчиларга қарши махсус воситалардан фойдаланган эди. Митингни тарқатиш учун полиция сувотарлар, кўздан ёш сиздирувчи газ ва резина ўқларни ишга солгани ортидан 20 дан зиёд мухолифат фаоли Руставели шоҳкўчасида навбатчилик қилаётган “тез ёрдам” врачларига мурожаат қилганди. Расмийлар ўшанда полициячилардан олти нафари жароҳат олгани ҳақида маълум қилишган.

ИИВ маълумотига кўра, митингни тарқатиш чоғида намойишчилардан 63 нафари қўлга олинган. Вазирлик акция иштирокчилари “полициячиларга қарши куч қўлланиб, сўз ва фикр эркинлигини ифода қилиш меъёрларидан ташқарига чиқишган”ини билдирган.

Қонун лойиҳаси танқидчилари Кремль бу каби ҳужжатдан ўз мухолифларининг унини ўчириш учун фойдаланаётганини урғулаганлар. Ғарб мамлакатлари Грузия парламентида муҳокама қилинаётган чора фуқаролик жамиятини назорат қилишга қаратилганидан огоҳлантирмоқда. Михаил Саакашвилининг “Бирлашган миллий ҳаракат” партияси тарафдорлари қонун лойиҳасининг қабул қилиниши фуқаролик жамиятига қарши қатағонлар машруълаштирилишига, Грузияни Ғарб томон йўлдан бошқа ёққа буриб юборилишига ва “Россия томонидан ютиб юборилиши”га сабаб бўлиши мумкинлигини иддао қилишмоқда.

Қонун лойиҳасининг биринчи ўқиши бўйича овоз бериш 17 апрель куни бўлиб ўтган. Ҳукмрон партия сиёсатини ёқламаётган президент Саломе Зурабишвили, қонун лойиҳаси учинчи ўқишда ҳам қабул қилинган тақдирда, унга вето қўйишини билдирган. Бироқ ҳукуматда президент ветосини рад қилиш учун етарлича овоз мавжуд.

Баҳсли қонун лойиҳаси ўз молиясининг 20 фоиздан кўпроғини хориждан олаётган ташкилотлар ва фуқаролар гуруҳидан “хорижий агент” ўлароқ рўйхатдан ўтишни талаб қилади.

Ўтган йил декабрида Грузияга Европа Иттифоқи аъзолигига номзод ўлка мақомини берган ЕИ “Ташқи таъсир шаффофлиги тўғрисида”ги қонуннинг қабул қилиниши Евроиттифоқ қадриятларига уйғун эмаслиги ва мамлакатнинг ЕИга аъзо бўлиш умидларини пучга чиқаришини билдирган.

Туркманистон ғарбида жойлашган Болқон вилоятидаги давлат муассасалари раҳбарлари циферблатларига амалдаги президент Сердар Бердимуҳамедов ва унинг отаси Гурбангули Бердимуҳамедов тасвири туширилган соатларни сотиб олишга мажбур қилинмоқда. Бу ҳақда Озодликнинг туркман хизмати хабар қилди.

Бу соатларга, ўлчами ва дизайнидан келиб чиққан ҳолда, 1500 манатдан (тақрибан 428 АҚШ доллари) 3000 манатгача (тақрибан 850 АҚШ доллари) нарх бичилган.

Озодлик манбасига кўра, мазкур соатлар вилоятдаги юқори лавозимли амалдорларга мажбуран сотиляпти, кичикроқ бюджет ташкилотлари раҳбарларига эса бундан арзонроқ соатлар таклиф қилинмоқда.

Озодликнинг туркман хизмати мухбири билан суҳбатда мактаб директорлари қимматбаҳо соатларнинг мажбурий сотилиши ортида Бердимуҳамедовларга яқин шахслар турганини айтишган.

“Бу соатлар Хитойда махсус тайёрланиб, мамлакатга олиб келиниб, халққа мажбуран сотилмоқда. Улар Миллий хавфсизлик вазирлиги органлари орқали соат савдосини назорат қилиб боришяпти”, деган Болқон вилоятидаги мактаблардан бирининг директори.

Озодликнинг бошқа бир суҳбатдоши Сапармурод Ниёзов даврида Туркманистонда президент тасвири туширилган соатлар чиқарилиб, мактаб ўқувчилар дохил ҳаммага тарқатилганини эслатган.

“Сердар [Бердимуҳамедов] ҳам ўз портретлари акс этган соатлар чиқара бошлаганига ажабланмаса ҳам бўлади. Энди унинг бутун мамлакат бўйлаб ўз ҳайкалларини ўрнатиши қолди, холос”, деган у.

Туркманистонда давлат муассасалари ходимларига мунтазам равишда ноҳақ солиқлар солиб турилади. Бу пуллар улардан президент китобларини сотиб олиш, унинг портретларини янгилаш ва шу каби кўплаб баҳоналар билан йиғилади.

Қирғизистонда ҳар йили 9 май куни ўтказиладиган “Ўлмас полк” юриши бекор қилинган. Бу ҳақда Озодликнинг қирғиз хизмати Ички ишлар вазирлигининг 1 майдаги баёнотига таянган ҳолда хабар қилди.

Вазирлик юриш бекор қилинишига оид қарорни “жамоат хавфсизлигига мавжуд таҳдидларни ҳисобга олган ҳолда” қабул қилингани билан изоҳлаган. Айни пайтда ИИВ ҳуқуқ-тартиботчилар жамоат тартиби ва хавфсизлигини таъминлаш учун чора кўраётганини қўшимча қилган.

Аввалроқ Қирғизистон Мудофаа вазирлиги 9 май куни Бишкекдаги Олатоғ майдонида ҳарбий парад бўлмаслигини маълум қилган эди. Бу куни фақат Ғалаба майдонида хотира митинги бўлиб ўтиши режаланган.

“Ўлмас полк” тадбирини ўтказиш ташаббуси илк бор 2011 йили россиялик бир гуруҳ фаоллар томонидан кўтарилган. Бу тадбир, анъанага кўра, 9 май — Ғалаба байрами куни ўтказилади. Аввалроқ Қирғизистонда бу юришни ўтказиш баҳс-мунозараларга сабаб бўлган, чунки тадбирга қарши бўлганлар Россия қўшинлари Украинага бостириб кирганидан кейин “Ўлмас полк” россияликлар тажовузини ёдга солишини иддао қилишган. Бироқ Қирғизистонда 2022 йилда ҳам, 2023 йилда ҳам юриш ўтказилган.

Маълумотларга кўра, 2024 йил 1 апрель ҳолатига Қирғизистонда Иккинчи Жаҳон уруши фахрийларининг умумий сони 41 нафарни ташкил қилади.

Грузия парламенти биноси олдидаги “хорижий агентлар”га оид қонуна қарши митингни тарқатишда 63 киши қўлга олинган. Бу ҳақда Грузия Ички ишлар вазирлиги маълумот тарқатди.

Тбилисида 30 апрель оқшомида полиция махсус бўлинмаси “Ташқи таъсир шаффофлиги тўғрисида”ги қонун лойиҳасига қарши акция иштирокчиларга нисбатан махсус воситаларни қўллаган. Грузия мухолифати мазкур қонун лойиҳасини Россиядаги “Хорижий агентлар тўғрисида”ги қонунининг муқобили эканини айтмоқда.

Хабарларга кўра, кеча митингчилар билан тўқнашув чоғида полиция сувотарлар, кўздан ёш сиздирувчи газ ва резина ўқларни ишга солган. Тўқнашув ортидан 20 дан зиёд мухолифат фаоли Руставели шоҳкўчасида навбатчилик қилаётган “тез ёрдам” врачларига мурожаат қилган. Жабрланганлар кўзлари қисман кўрмай қолганидан шикоят қилишган.

Маълумотларга мувофиқ, ИИВ махсус бўлинмалари митингчиларни парламенти биноси яқинидаги майдондан сиқиб чиқаришган. Тўқнашув чоғида ўндан зиёд одам қўлга олинган. ИИВ акция иштирокчилари “полициячиларга қарши куч қўлланиб, сўз ва фикр эркинлигини ифода қилиш меъёрларидан ташқарига чиқишган”ини билдирган.

30 апрель куни Грузия парламенти оммавий норозилик чиқишларига сабаб бўлган “хорижий агентларга қарши” қонун лойиҳасини иккинчи ўқишда қабул қилолган эмас. Мунозаралар ярим тунгача давом этгани ортидан муҳокама 1 майга қолдирилган. Митинг иштирокчилари парламент биносидан чиқишларнинг барчасини тўсиш ва “Грузия орзуси” ҳукмрон партияси вакиллари учун “шармандалар йўлаги” ташкил қилишга урингани ортидан депутатлар бинодан полициячилар кордони кузатувида олиб чиқилган.

Норозилик тадбирида Михаил Саакашвилининг “Бирлашган миллий ҳаракат”, “Лело” партияси ва мухолифатнинг бошқа кучлари иштирок этган. Улар “Россия қонуни”нинг қабул қилиниши фуқаролик жамиятига қарши қатағонлар машруълаштирилишига, Грузияни Ғарб томон йўлдан бошқа ёққа буриб юборилишига ва “Россия томонидан ютиб юборилиши”га сабаб бўлиши мумкинлигини айтишмоқда.

Қонун лойиҳаси танқидчилари Кремль бу каби ҳужжатдан ўз мухолифларининг унини ўчириш учун фойдаланаётганини урғулаганлар. Ғарб мамлакатлари Грузия парламентида муҳокама қилинаётган чора фуқаролик жамиятини назорат қилишга қаратилганидан огоҳлантирмоқда.

29 апрель куни АҚШ Конгресси Вакиллар палатаси аъзоларидан икки нафари — Жерри Коннолли ва Остин Скотт Грузия расмийларини “ўз халқига қулоқ тутиш” ва баҳсли қонун лойиҳасини қабул қилишдан воз кечишга чақирган. Бунгача АҚШ Давлат департаменти ва бир гуруҳ сенаторлар ҳам шу мазмундаги чақириқ билан чиқишган эди.

“Путин хорижий агентлар тўғрисидаги бу қонундан Россияда сўз эркинлигини кескин чеклаш, фуқаролик жамиятини қарийб йўқ қилиш ҳамда ўзининг диктаторлик бошқарувини янада мустаҳкамлаш учун фойдаланди”, дея таъкидлашган Жерри Коннолли ва Остин Скотт ўз баёнотларида.

“Грузия орзуси” ҳукмрон партияси ташаббуси билан парламентда кўриб чиқилаётган “Ташқи таъсир шаффофлиги тўғрисидаги қонун лойиҳасига қарши кўп минг кишилик норозилик акциялари бир неча ҳафтадан буён давом этмоқда. Бу ҳақда Озодлик аввал ҳам бир неча марта хабар қилган.

Ўтган тўрт кун ичида Москвадаги Внуково аэропортидан Тожикистоннинг 643 нафар фуқароси депортация қилинган. Бу ҳақда “Интерфакс” агентлиги Тожикистондаги маҳаллий нашрлар маълумотига таянган ҳолда хабар қилди.

“Азия-Плюс” медиагуруҳининг Тожикистон ТИВдан олинган маълумотга таяниб қайд этишича, 26 апрелдан 30 апрелгача Внуково аэропортига учиб борган 3101 нафар тожикистонликдан 643 нафари тегишли шарт-шароитсиз бир неча куч ушлаб турилгани ортидан россиялик расмийлар томонидан юртига депортация қилинган. Бундан ташқари, яна 117 нафар тожикистонликни депортация қилиш ҳақида қарор қабул қилинган. Москвадаги бошқа аэропортларда ҳам вазият мураккаб экани айтилмоқда.

Аввалроқ Россия ТИВ 30 апрель куни ташқи ишлар вазири Сергей Лавровнинг тожикистонлик ҳамкасби Сирожиддин Муҳриддин билан телефон мулоқоти бўлиб ўтгани ҳақида маълумот тарқатган. Хабарномага мувофиқ, Лавров Тожикистон ТИВ раҳбарига Россия чегараларида паспорт назоратидан ўтаётган хорижликлар тутиб қолинаётгани вақтинча экани ва бунда мамлакатга кириб келаётган кишиларнинг миллий мансубияти эътиборга олинмаётганини айтган.

“Интерфакс” агентлигининг урғулашича, хорижликларни мамлакатга киришда янада диққат билан текшириш “Россияда террорчиликни олдини олиш бўйича чоралар кучайтирилгани ортидан” бошланган.

Аввалроқ Тожикистон ТИВ томонидан ёйинланган баёнотда 27 апрель куни “Россия пойтахтидаги Внуково халқаро аэропортининг фуқароларни вақтинча сақлаш ҳудудида тегишли санитария шароитисиз 954 нафар тожикистонлик фуқаро” ушлаб турилгани, улар орасида Россияда ўқийдиган талабалар ҳам борлиги билдирилган. Внуково аэропортида қолиб кетган тожикистонликлардан 322 нафари бир неча соатлик текширувлардан кейин Россия ҳудудига қўйилган.

Озодликнинг тожик хизмати хабарига кўра, Тожикистон Ташқи ишлар вазирлиги “Тожикистон фуқароларига Россия ҳудудида ўта салбий муомала қилинаётгани ҳамда уларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳар жойда бузилаётгани муносабати билан жиддий ташвиш” билдирган ҳолда, 29 апрель куни Россиянинг Душанбедаги элчиси Семён Григорьевга норозилик нотасини топширган.

Тожикистон Ташқи ишлар вазирлиги “Тожикистон фуқароларига Россия ҳудудида ўта салбий муомала қилинаётгани ҳамда уларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳар жойда бузилаётгани муносабати билан жиддий ташвиш” билдирган ҳолда, 29 апрель куни Россиянинг Душанбедаги элчиси Семён Григорьевга норозилик нотасини топширган. Бу ҳақда Озодликнинг тожик хизмати хабар қилди.

Норозилик нотасига Россия томонидан ҳали жавоб бўлганича йўқ, бироқ уч кун муқаддам Россия ТИВ расмийси Мария Захарова РФ давлат чегара масканларида хорижлик фуқароларнинг паспорт назоратидан ўтишда кўпроқ тутиб қолинаётгани, хусусан Россия-Қозоғистон чегарасидан ўтишда юзага келган қийинчиликлар “Крокус Сити Холл”даги терактдан кейин террор хавфи сақланиб қолаётгани туфайли хавфсизлик чоралари кучайтирилгани билан боғлиқлигини айтган.

Захарова ўз баёнотида “бу каби қадамлар вақтинча” экани, “мамлакатга кириб келаётганларнинг миллий мансубиятига қаралмасдан амалга оширилаётган”ини урғулаган.

Бугунги кунда юзлаб тожикистонлик Россия-Қозоғистон чегараси ва Москва аэропортларида қолиб кетмоқда.

“Бу каби чоралар фақат Тожикистон фуқароларига нисбатан қўлланилмоқда, бу эса Тожикистон-Россия муносабатлари руҳи ва анъаналарига мутлақо тўғри келмайди”, дея қайд этилган Тожикистон ТИВ нотасида.

Тожикистон ва Россия стратегик ҳамкор мамлакатлар бўлиб ҳисобланади. Қатор минтақавий ташкилотлар аъзоси бўлган Тожикистон кўп ҳолларда Кремль хатти-ҳаракатларини қўллаб келади. Бундан ташқари, мамлакат ҳудудида Россиянинг хорижий ўлкалардаги энг йирик ҳарбий базаларидан бири жойлашган.

Бир неча кун аввал, аниқроғи 26 апрель куни Тожикистон ТИВ биносида Россия элчиси Семён Григорьев билан учрашув ўтказилиб, унда жумладан сўнгги бир неча ҳафтадан буён Россия Федерацияси давлат чегарасидан ўтишда Тожикистон фуқаролари дуч келаётган қийинчиликлар муҳокама қилинган эди. Ўшанда Душанбе вакиллари тожикистонликларга Россия ҳудудига киришда асоссиз равишда ёппасига рад жавоби берилаётгани юзасидан ташвиш билдирганлар.

Бу учрашувнинг эртасига, яъни 27 апрель куни Тожикистон ТИВнинг фуқароларга Россияга сафар қилишдан тийилиб туриш тавсия этилган баёноти ёйинланган.

Озодлик аввалроқ юзлаб тожикистонлик Москвадаги Внуково аэропортида тутиб турилгани ва Россия ҳудудига киргизилмаётгани ҳақида хабар қилган эди. Бу чора қандай асосда амалга оширилаётгани ҳақида йўловчиларга ҳеч ким изоҳ берган эмас.

Бундан ташқари, 22 апрелдан буён Тожикистон рақамлари тақилган ўнлаб автомобиль Россия-Қозоғистон чегарасининг “Сагарчин” назорат масканидаги нейтрал ҳудудда қолиб кетгани ҳақида маълумотлар бор. Автомашина ҳайдовчилари томонидан Озодликнинг тожик хизматига йўлланган видеода бу ерда Тожикистон рақамли 180 тача автомобиль Россия ҳудудига кириш учун рухсат кутиб тургани айтилган.

Москва вилоятидаги “Крокус Сити Холл” концерт залига ўтган ойда уюштирилган ҳужум ортидан Россия давлат тузилмаларининг Марказий Осиё мамлакатларидан бўлган мигрантларга босими кескин кучайиб кетган. Терактда айбланаётганларнинг кўпчилигини Тожикистон фуқаролари ташкил қилади.

Human Rights Watch (HRW) халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилоти Россияда ксенофобик кайфият ва тожик мигрантлари ҳуқуқларининг бузилиши ҳолатлари ошиб бораётганидан хавотир изҳор қилган. HRWнинг аниқлашича, терактдан кейин ўтган бир ҳафта ичида миграцион қонунчиликни бузганлик важи билан мигрантларга қарши очилган ишлар сони 70 фоизга ошган.