Қирғизистон парламенти 18 июнь куни бўлиб ўтган мажлисида Истанбулда ўлдириб кетилган хитойлик Айеркен Саймаити шахси билан боғлиқ маълумотларни текшириш учун тузилган депутатлар комиссияси хулосасини маъқуллади.
Озодликнинг қирғиз хизмати хабарига кўра, бунга оид қарор лойиҳасига 72 нафар томонидан ёқлаб овоз берилган, бир депутат эса қарши чиққан.
Комиссия хулосасини унинг раиси Талантбек Мамитов ўқиб эшиттирган. Унга кўра, комиссия “мамлакатдан олиб чиқиб кетилган 932 млн долларнинг Қирғизистонга алоқаси йўқ, чунки бу маблағ Ўзбекистондаги “Абу Сахий” бозорида ишлаган хорижлик ва қирғизистонлик хусусий тадбиркорларга тегишли бўлган”, дея хулосага келган.
Депутатлар Рискелди Мўмбеков билан Дастан Бекешов мазкур хулосани танқид қилиб, қўшимча саволлар берганлар. Уларнинг ҳамкасблари Тинчтиқбек Шайназаров, Бақтибек Сидиқов, Мирлан Бакировлар эса комиссия хулосасини дастаклаганлар.
Қирғизистон парламенти бу муваққат комиссияни уйғур миллатига мансуб хитойлик тадбиркор Айеркен Саймаити Туркиянинг Истанбул шаҳри марказида ўлдириб кетилганидан кейин – 2019 йил 21 ноябрида тузганди. Комиссияга парламентдаги олти фракциянинг барчасидан 12 нафар депутат киритилган. 17 июнь куни мазкур комиссия аъзоларидан бири - депутат Мирлан Жээнчўрўев ҳамкасблари хулосасига қўшилмай, унинг таркибидан чиқиб кетгани маълум бўлган.
Парламентнинг пайшанба куни бўлиб ўтган мажлисида комиссия хулосаси остига унинг 9 нафар аъзоси имзо чеккани айтилган.
Депутатлар комиссияси Саймаитининг Қирғизистон билан алоқалари, Ўш ва Бишкек аэропортларида ҳужум чоғида ўғирланган йирик миқдордаги пулларнинг келиб чиқиш манбалари ҳамда Қирғизистондан 700 миллион доллар олиб чиқиб кетилиши бўйича схемаларга Саймаитининг дахли бор-йўқлигини ўрганган. Бу схемалар ҳақида Озодлик қирғиз хизматининг журналистик суриштирувида баҳс этилганди.
Кейинроқ Иқтисодий жиноятларга қарши кураш бўйича давлат хизмати (молия полицияси) Қирғизистондан олиб чиқиб кетилган пулларнинг умумий миқдори 932 миллион долларни ташкил этганини билдирган.
Шу йил 2 июнь куни депутатлар комиссияси мажлисида Қирғизистон Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси (МХДҚ) тергов бошқармаси бошлиғи Самидин уулу Сағинбек уларда “Саймаити Озодликнинг қирғиз хизмати журналистларига 100 минг доллар берган”ига оид гувоҳлик кўрсатмалари борлигини иддао қилган. Айни пайтда хавфсизлик хизмати ходимлари депутатларга икки гувоҳнинг сўроқ пайтида: “Биз Саймаитининг: “Азаттиқ” журналистига пул бердим, деганини эшитганмиз”, деган видеоёзувни намойиш қилганлар.
Бу гувоҳларнинг бири Қирғизистоннинг Истанбулдаги собиқ бош консули Эркин Сопоқов бўлиб, ҳозирда у “Ноқонуний бойлик орттирганлик” ва “Мансаб ваколатини суиистеъмол қилганлик” моддалари бўйича очилган жиноят иши доирасида ҳибсда тутиб турилибди.
Парламент депутатлари ва фуқаролик жамияти фаолларидан бир қанчаси МХДҚнинг бу хатти-ҳаракатини қоралаган.
Озод Европа/Озодлик радиоси раҳбарияти эса бу ишни “журналистларни қоралаш”, деб атаган.
Ўлимидан аввал Истанбулда яшаб турган Айеркен Саймаити ўтган йили Озодликнинг қирғиз хизмати, OCCRP ва Kloop ўтказган журналистик суриштирувнинг асосий манбаси бўлган эди. У Қирғизистондаги фаолияти давомида божхона хизматидаги коррупция ва камида 700 миллион долларни ноқонуний олиб чиқиб кетгани тўғрисида маълумот берган.
Мазкур журналистик суриштирув ортидан Қирғизистонда коррупцияга қарши кўп минг кишилик намойишлар бўлиб ўтган.