Bunday muassasalarga 3 yoki 5 xodimini paxtaga jo‘natish haqida topshiriq berilgani aytilmoqda.
Toshkent shahar va tuman hokimiyatlari tomonidan shahardagi qator maktab va bog‘chalarning jamoalariga 3 yoki 5 nafardan xodimini har kuni paxtaga jo‘natish majburiyati yuklandi.
Bunday tajriba har yili kuzatilardi. Ammo, har yili xususiy tashkilotlar bunday ommaviy safarbarlikdan chetda qolar edi.
Toshkentning Mirzo-Ulug‘bek tumanidagi xususiy bog‘chalardan birining xodimasiga ko‘ra, bu yil "ko‘pga kelgan to‘y" ularni ham chetlab o‘tmagan.
- Kuni kecha tumanimiz hokimi shunaqa buyruq bergan. Kuniga beshtadan xodimni paxtaga chiqarishim kerakmish. Mening to‘rttagina odamim bor. Ularni jo‘natsam, bog‘cha kimga qoladi, - deydi Toshkent shahridagi xususiy bog‘chalardan birining rahbari.
Bu suhbatdoshga ko‘ra, uning yon-atrofidagi davlat bog‘chalariga bunday topshiriq ancha ilgari kelgan va ular o‘tgan yillari ham paxtaga chiqishgan.
- Bu yil birinchi marta bizga ham topshiriq keldi tepadan. Qo‘shni bog‘chadagi qizlar kelishdi va qiynalib ham o‘tirmay, mardikor yollanglar, deyishdi. Lekin bitta mardikorni kuniga 25 ming so‘mga yollash mumkin ekan, - deydi bunaqa ortiqcha harajatdan noligan bog‘cha mudirasi.
Toshkent shahrining Yunusobod, Sergeli tumanlaridagi yana bir necha xususiy bog‘chalar jamoalari ham hokimiyatdan shunaqa talab bo‘layotganini tasdiqladilar. Ammo, qo‘shimcha tafsilotlardan tiyildilar.
Sergeli tumanidagi umumiy o‘rta ta‘lim maktablaridan birining rahbaridan olingan ma‘lumotga ko‘ra, bir necha kun muqaddam maktablarga ham shunaqa topshiriq kelgan.
- Bizga tuman xalq ta‘limi bo‘limidan shunaqa topshiriq berishdi. Kechqurun aytishgan bo‘lsa, ertalab ikkita o‘qituvchim paxtaga ketdi. Hozir navbat-navbatdan ikki kishidan jo‘natyapmiz, - dedi Sergeli tumanidagi maktablardan birining rahbari.
U kishiga ko‘ra ham, maktab jamoalaridan bir-ikki nafardan xodimni paxtaga chiqarish majburiyati o‘tgan yillarda ham bo‘lgan va umumiy o‘rta ta‘lim maktablarida ham xodim o‘rniga mardikor yollash ana‘anasi shakllanib ulgurgan.
- Lekin, biz har yili o‘qituvchilarni jo‘natamiz. O‘qituvchilarimiz o‘z ixtiyori bilan chiqishadi paxtaga. Mardikor yollamadik hech, - deydi Sergeli tumanidagi maktablardan birining rahbari.
Toshkent shahridagi ta‘lim maskanlarining rahbarlaridan bunaqa topshiriqqa munosabatini ham so‘radik.
Mirzo-Ulug‘bek tumanidagi xususiy bog‘cha mudirasi buni "bizni o‘g‘irlikka majburlash", deb baholadi.
- "Agar o‘zingiz borolmasangiz, maridkor yollangmish". Nima endi davlat bizni o‘g‘irlikka majburlaydimi? Kuniga 25 ming so‘mdan bo‘lsa, kamida 15 kun chiqarish kerak, jami 2 yarim million bo‘lyapti bitta mardikorga, - deydi bog‘cha mudirasi.
Ammo, u bunaqa ishda tajribasi oshib qolgan qo‘shni bog‘chalar rahbarlarining maslahatlarini ham qo‘shimcha qilib o‘tdi.
- Kelishdida: "Mardikor yollasangiz, hamma pulini birdan bermang. Ular qochib ketsa, kuyib qolasiz", deyishdi. Chunki, ertalab badbo‘y karam sho‘rva, kunduzi badbo‘y moshxo‘rda berarkan. Bechora kolxozchilaram puling kerakmas, paxtang ham, deb qochib ketarkan, - deydi bog‘cha mudirasi.
Ammo, nima bo‘lishidan qat‘iy nazar Toshkentdagi maktabgacha va maktab yoshidagi ta‘lim muassalari jamoalari bu majburiyatni bajarishdan o‘zga chorasi yo‘qligini, bunga, hatto, e‘tiroz bildirish ham imkonsizligini ochiq tan olmoqdalar.
- Albatta, biz mardikor yollaymiz, chunki prezident Islom Karimov shunaqa topshiriq bergan, deb majburlashyapti. Lekin men ishonmayman, bizning sevimli prezidentimiz bolalarni tashlab, paxtaga chiqing, deganiga, - deydi Toshkent shahridagi xususiy bog‘cha mudirasi.
Yunusobod tumanidagi umumiy o‘rta ta‘lim maktabi xodimasi esa buni qisqagina qilib "ko‘pga kelgan to‘y", deb izohladi.
- Sovyet davridayam chiqqanmiz paxtaga hoziram chiqamiz. Sevimli O‘zbekistonimiz uchun paxtani terishga tayyormiz aslida. Hamma teryapti, bizam teramizda endi, nima deya olamiz boshqa?! - deydi Toshkent shahrining Yunusobod tumanida kuniga ikki-uch nafar xodimini paxta terimiga yo‘llashga majbur bo‘layotgan maktab rahbari.
Bog‘cha va maktablarni paxtaga safarbar qilayotgan Toshkent shahar hokimligi va ba‘zi tumanlar hokimiyatlaridan bu borada aniq javob olishning imkoni bo‘lmadi.
Bunday muassasalar xodimlar paxtaga safarbar qilinayotganini inkor qilmagan Toshkent shahar Yunusobod tuman hokimligining o‘zini tanishtirmagan xodimlaridan biri, hatto, tuman hokimligining xodimlari ham beliga etak tutib, paxtaga chiqayotganini aytdi.
- Bo‘layaptiku bu, biz ham chiqayapmiz. Xususiy bog‘chalaringizning masalasini rahbarmiz kelsa, so‘raysizda, - dedi hokimiyat xodimi.
Ammo, bu masalada Ozodlikka aniq oshkor javob beradigan mutasaddi topilmadi va shu kunga qadar ham paxta yig‘im-terim kampaniyasi hamda bu jarayonga ta‘lim muassalari xodimlari-yu, o‘quvchilarini qo‘shib, jalb qilishga oid faktlarni rasmiy Toshkent inkor qilib kelmoqda.
So‘nggi xabarlarga ko‘ra, hatto, Toshkent tomonidan UNICEF vakillari bolalar mehnatiga oid iddaolarni tekshirish uchun O‘zbekistonga taklif qilingan.
UNICEF tashkilotining O‘zbekistondagi vakili Jan-Mishel Delmot O‘zbekiston hukumatidan shunday taklif bo‘lgani haqda Regnum agentligiga ma‘lum qilgan.
Janob Delmotning ushbu agentlikka aytishicha, O‘zbekiston rasmiylari tashkilot xodimlariga mamlakatda bolalar mehnati muammosi yuzasidan monitoring o‘tkazishlariga ko‘mak berishni va‘da qilgan.
Avvalroq Wikileaks internet sahifasi orqali oshkor etilgan maxfiy diplomatik hujjatlarda UNICEF O‘zbekistondagi majburiy bolalar mehnati bilan bog‘liq muammo ko‘lamini pasaytirib ko‘rsatishga uringani fosh etilgan edi.
“Aftidan, tashkilot O‘zbekiston hukumati bilan yaxshi munosabatlarni saqlab qolish uchun shunday qadamga borgan”, deb yozgan edi bu haqda xabar qilgan Eurasianet nashri.
Wikileaks ochiqlagan hujjatlarga UNICEF tashkilotidan munosabat bildirilmadi.
O‘zbekistonda paxta terimi va boshqa qishloq xo‘jaligi ishlariga bolalarning majburan jalb etilishi hollari esa yillardan buyon kuzatilib kelinmoqda.
Toshkent shahar va tuman hokimiyatlari tomonidan shahardagi qator maktab va bog‘chalarning jamoalariga 3 yoki 5 nafardan xodimini har kuni paxtaga jo‘natish majburiyati yuklandi.
Bunday tajriba har yili kuzatilardi. Ammo, har yili xususiy tashkilotlar bunday ommaviy safarbarlikdan chetda qolar edi.
Toshkentning Mirzo-Ulug‘bek tumanidagi xususiy bog‘chalardan birining xodimasiga ko‘ra, bu yil "ko‘pga kelgan to‘y" ularni ham chetlab o‘tmagan.
- Kuni kecha tumanimiz hokimi shunaqa buyruq bergan. Kuniga beshtadan xodimni paxtaga chiqarishim kerakmish. Mening to‘rttagina odamim bor. Ularni jo‘natsam, bog‘cha kimga qoladi, - deydi Toshkent shahridagi xususiy bog‘chalardan birining rahbari.
Bu suhbatdoshga ko‘ra, uning yon-atrofidagi davlat bog‘chalariga bunday topshiriq ancha ilgari kelgan va ular o‘tgan yillari ham paxtaga chiqishgan.
- Bu yil birinchi marta bizga ham topshiriq keldi tepadan. Qo‘shni bog‘chadagi qizlar kelishdi va qiynalib ham o‘tirmay, mardikor yollanglar, deyishdi. Lekin bitta mardikorni kuniga 25 ming so‘mga yollash mumkin ekan, - deydi bunaqa ortiqcha harajatdan noligan bog‘cha mudirasi.
Toshkent shahrining Yunusobod, Sergeli tumanlaridagi yana bir necha xususiy bog‘chalar jamoalari ham hokimiyatdan shunaqa talab bo‘layotganini tasdiqladilar. Ammo, qo‘shimcha tafsilotlardan tiyildilar.
Sergeli tumanidagi umumiy o‘rta ta‘lim maktablaridan birining rahbaridan olingan ma‘lumotga ko‘ra, bir necha kun muqaddam maktablarga ham shunaqa topshiriq kelgan.
- Bizga tuman xalq ta‘limi bo‘limidan shunaqa topshiriq berishdi. Kechqurun aytishgan bo‘lsa, ertalab ikkita o‘qituvchim paxtaga ketdi. Hozir navbat-navbatdan ikki kishidan jo‘natyapmiz, - dedi Sergeli tumanidagi maktablardan birining rahbari.
U kishiga ko‘ra ham, maktab jamoalaridan bir-ikki nafardan xodimni paxtaga chiqarish majburiyati o‘tgan yillarda ham bo‘lgan va umumiy o‘rta ta‘lim maktablarida ham xodim o‘rniga mardikor yollash ana‘anasi shakllanib ulgurgan.
- Lekin, biz har yili o‘qituvchilarni jo‘natamiz. O‘qituvchilarimiz o‘z ixtiyori bilan chiqishadi paxtaga. Mardikor yollamadik hech, - deydi Sergeli tumanidagi maktablardan birining rahbari.
Toshkent shahridagi ta‘lim maskanlarining rahbarlaridan bunaqa topshiriqqa munosabatini ham so‘radik.
Mirzo-Ulug‘bek tumanidagi xususiy bog‘cha mudirasi buni "bizni o‘g‘irlikka majburlash", deb baholadi.
- "Agar o‘zingiz borolmasangiz, maridkor yollangmish". Nima endi davlat bizni o‘g‘irlikka majburlaydimi? Kuniga 25 ming so‘mdan bo‘lsa, kamida 15 kun chiqarish kerak, jami 2 yarim million bo‘lyapti bitta mardikorga, - deydi bog‘cha mudirasi.
Ammo, u bunaqa ishda tajribasi oshib qolgan qo‘shni bog‘chalar rahbarlarining maslahatlarini ham qo‘shimcha qilib o‘tdi.
- Kelishdida: "Mardikor yollasangiz, hamma pulini birdan bermang. Ular qochib ketsa, kuyib qolasiz", deyishdi. Chunki, ertalab badbo‘y karam sho‘rva, kunduzi badbo‘y moshxo‘rda berarkan. Bechora kolxozchilaram puling kerakmas, paxtang ham, deb qochib ketarkan, - deydi bog‘cha mudirasi.
Ammo, nima bo‘lishidan qat‘iy nazar Toshkentdagi maktabgacha va maktab yoshidagi ta‘lim muassalari jamoalari bu majburiyatni bajarishdan o‘zga chorasi yo‘qligini, bunga, hatto, e‘tiroz bildirish ham imkonsizligini ochiq tan olmoqdalar.
- Albatta, biz mardikor yollaymiz, chunki prezident Islom Karimov shunaqa topshiriq bergan, deb majburlashyapti. Lekin men ishonmayman, bizning sevimli prezidentimiz bolalarni tashlab, paxtaga chiqing, deganiga, - deydi Toshkent shahridagi xususiy bog‘cha mudirasi.
Yunusobod tumanidagi umumiy o‘rta ta‘lim maktabi xodimasi esa buni qisqagina qilib "ko‘pga kelgan to‘y", deb izohladi.
- Sovyet davridayam chiqqanmiz paxtaga hoziram chiqamiz. Sevimli O‘zbekistonimiz uchun paxtani terishga tayyormiz aslida. Hamma teryapti, bizam teramizda endi, nima deya olamiz boshqa?! - deydi Toshkent shahrining Yunusobod tumanida kuniga ikki-uch nafar xodimini paxta terimiga yo‘llashga majbur bo‘layotgan maktab rahbari.
Bog‘cha va maktablarni paxtaga safarbar qilayotgan Toshkent shahar hokimligi va ba‘zi tumanlar hokimiyatlaridan bu borada aniq javob olishning imkoni bo‘lmadi.
Bunday muassasalar xodimlar paxtaga safarbar qilinayotganini inkor qilmagan Toshkent shahar Yunusobod tuman hokimligining o‘zini tanishtirmagan xodimlaridan biri, hatto, tuman hokimligining xodimlari ham beliga etak tutib, paxtaga chiqayotganini aytdi.
- Bo‘layaptiku bu, biz ham chiqayapmiz. Xususiy bog‘chalaringizning masalasini rahbarmiz kelsa, so‘raysizda, - dedi hokimiyat xodimi.
Ammo, bu masalada Ozodlikka aniq oshkor javob beradigan mutasaddi topilmadi va shu kunga qadar ham paxta yig‘im-terim kampaniyasi hamda bu jarayonga ta‘lim muassalari xodimlari-yu, o‘quvchilarini qo‘shib, jalb qilishga oid faktlarni rasmiy Toshkent inkor qilib kelmoqda.
So‘nggi xabarlarga ko‘ra, hatto, Toshkent tomonidan UNICEF vakillari bolalar mehnatiga oid iddaolarni tekshirish uchun O‘zbekistonga taklif qilingan.
UNICEF tashkilotining O‘zbekistondagi vakili Jan-Mishel Delmot O‘zbekiston hukumatidan shunday taklif bo‘lgani haqda Regnum agentligiga ma‘lum qilgan.
Janob Delmotning ushbu agentlikka aytishicha, O‘zbekiston rasmiylari tashkilot xodimlariga mamlakatda bolalar mehnati muammosi yuzasidan monitoring o‘tkazishlariga ko‘mak berishni va‘da qilgan.
Avvalroq Wikileaks internet sahifasi orqali oshkor etilgan maxfiy diplomatik hujjatlarda UNICEF O‘zbekistondagi majburiy bolalar mehnati bilan bog‘liq muammo ko‘lamini pasaytirib ko‘rsatishga uringani fosh etilgan edi.
“Aftidan, tashkilot O‘zbekiston hukumati bilan yaxshi munosabatlarni saqlab qolish uchun shunday qadamga borgan”, deb yozgan edi bu haqda xabar qilgan Eurasianet nashri.
Wikileaks ochiqlagan hujjatlarga UNICEF tashkilotidan munosabat bildirilmadi.
O‘zbekistonda paxta terimi va boshqa qishloq xo‘jaligi ishlariga bolalarning majburan jalb etilishi hollari esa yillardan buyon kuzatilib kelinmoqda.