Линклар

Шошилинч хабар
08 ноябр 2024, Тошкент вақти: 13:12

Конституция: Гапириш фурсати

📌Озодлик ўзбек зиёлиларининг конституция янгиланиши борасидаги фикрларини сўради.

30 йил ичида 15 марта ўзгарган Ўзбекистон бош қомуси яна ўзгарадиган бўлди. Кутилаётган ўзгаришлар ҳақида илк бор ўтган йил октябрида иккинчи муддат, конституция бўйича охирги муддатга сайланган Шавкат Мирзиёевнинг ўзи гапирганди.

Конституцияни бот-бот ўзгартириш авторитар режимларга хос кўриниш. Хусусан, Марказий Осиё учун бу янгилик эмас.

Ўзбекистон конституцияси 1992 йилнинг 8 декабрида қабул қилинган. Ислом Каримовнинг 23 йиллик ҳукмронлиги даврида бош қомус 7 марта ўзгартирилган бўлса, Шавкат Мирзиёев асосий қонунни янгилашда устозини чангда қолдириб кетди: 6 йил ичида бош қомусни тўққизинчи марта ўзгартириш ҳаракатлари кетмоқда.

Конституциянинг ўзгариш тарихи:

Ислом Каримов даврида

1. 1993 йил 28 декабрь
2. 2003 йил 24 апрель
3. 2007 йил 11 апрель
4. 2008 йил 25 декабрь
5. 2011 йил 18 апрель
6. 2011 йил 12 декабрь
7. 2014 йил 16 апрель

Шавкат Мирзиёев даврида

8. 2017 йил 6 апрель
9. 2017 йил 31 май
10. 2017 йил 29 август
11. 2018 йил 15 октябрь
12. 2019 йил 18 февраль
13. 2019 йил 5 март
14. 2019 йил 4 сентябрь
15. 2020 йил 24 ноябр

30 йил давомида бош қомус 15 марта ўзгарган бўлса, бунинг натижасида жами 77та нормага тузатиш, ўзгартириш ва қўшимча киритилган.

Одатда, айниқса, авторитар давлатларда бош қомусни ўзгартириш амалдаги президентнинг ўз курсисида узоқроқ қолишига имкон бериш мақсадида амалга оширилади. Жумладан, Ислом Каримовга ҳам бу қўл келган. Ўзбекистон Бош қомуси бир шахснинг икки муддатдан ортиқ президент бўлишини тақиқлаганига қарамай¸ Ислом Каримов 27 йил давомида Ўзбекистоннинг ягона президенти бўлди.

Отабек Тошев, иқтисодчи


Конституциявий ислоҳотлар – муҳим аҳамиятга эга тадбирдир. Аммо, бу ишни амалга ошириш, олдинги эскича, анъанавий усулда кетаяпти.

Ўзбекистон Конституцияси лойиҳаси расмий матбуотда бир ёқлама мухокама қилинди, қарама-қарши фикрлар у ёқда турсин, ҳаттоки, мустақил фикрлар ҳам деярли очиқ айтилгани йўқ.

Ижтимоий тармоқларни ҳисобга олмаганда жамият жуда пассив, энг ёмони парламентни бор-йўқлиги ҳам билинмайди.

Қисқа лўнда қилиб айтганда, сиёсий рақобат йўқ жойда, қонунларни бир тўда сиёсий гурух ўз худбин манфаатлари учун қабул қилади.

Киритилиши кутилаётган таклифлар ҳам гўёки "советча" услуб, ёндошувга ўхшаб кетади яъни ура-урачилик ҳиди келиб турибди.

Ҳозирги даврдаги давлатни бошқараётган сиёсий элита шунчалар ношудки, давлатни, миллатни тараққий қилдирадиган демократик конституция лойиҳасини тайёрлашга ҳам қодир эмас.

Ўзбек жамиятининг жуда катта қисми нафақат янги конституция лойиҳаси, шунингдек, ҳозирги мавжуд конституция доирасида яшашга ҳам амалда тайёр эмасдир.

Бизнинг фожиамиз қонунлардан кўра, тушунча билан яшашни афзал биламиз. Қачонки жамиятни тўқсон-тўқсон беш фоизи давлатчилигимиз мустақиллигига бефарқ, ҳатто Россия таркибига киришга мойил бўлиб турган бир вақтда конституция лойиҳаси ҳақида назаримда гапириш ортиқчадек.

Шуни алоҳида таъкидлаб ўтмоқчиман. Ҳозирги аянчли ҳолатга келиб қолганимизнинг асосий сабаби мавжуд элитага бориб тақалади. Буларнинг ношуд, нодонлиги туфайли бутун халқ шундай аянчли ҳолатга келиб қолди.

Очиқ холислик билан шуни айтиб ўтишим керак! Бутун ижтимоий тармоқлар тўлиб кетди "Президент Шавкат Мирзиёев учунчи муддатга қолмоқчи, мана шунинг учун конституция ўзгараяпти" деган қарашлар, фикрлар билан.

Ҳа, тўғри мазкур фикрлар, муносабатларда жон бор. Шундай бўлсада, президент ҳали кейинги муддатга қолиш қарорини бергани йўқ. Назаримда давлат раҳбари вазиятга қараб ўз қарорини қабул қилади, ҳали бунга тўрт йил вақт бор.

Мен президентимизни узоқ кузатишларим мобайнида шундай фикрга келдим. Агарда Ўзбекистондаги вазият президентнинг кейинги муддатга қолиши билан ёмонлашиб кетадиган бўлса, ишонч билан шуни айтишим мумкин, Шавкат Мирзиёев ватан, миллат манфаатларини эгалаб турган мансабидан юқори қўйиб, сиёсий ҳокимиятдан кетишига ўзида куч топа олади ва бунга қодирдир.

Феруза Бабашева, собиқ депутат

Тўғрисини айтаман, Конституцияга киритилаётган ўзгаришлар билан унчалик ҳам қизиқаётганим йўқ.

Сабаби, ўзим мисолимда қонунларнинг ишламаслигини кўрдим. Ундай қонунлар борми, йўқми менга энди аҳамияти йўқ.

Умумий битта фикр, қонунлар ишламаса уларни ёқиб юбориш керак! Тамом!

Анора Содиқова, “Rost24” сайти бош муҳаррири

Ўзбекистон Республикаси Конституцияси Акмал Саидовнинг чўнтагидаги ён дафтарми?

У хоҳлаган вақтда Конституцияни ўзгартиради, истаса ўзгартиш киритади.

Ўзбекистонда бошқа тизимни биладиган бошқа малакали юристлар йўқми?

Умуман олганда, мен Конституцияни ўзгартиришдан кўпроқ уни қоғозда эмас, амалда ишлашига кўпроқ эътибор бериш керак деган бўлардим.

Конституцияни шу вазиятда турган ҳолда амалда ишлашини таъминласак, анча хаётимиз яхши тарафга ўзгарар эди, деб ўйлайман.

Ҳозирда конституцияга ўзгартишлар учун кўплаб таклифлар келаётгани айтилмоқда. Менинг назаримда таклифларни қонун кўринишига келтириш ҳам мумкин эди.

Конститутцияни ўзгартираверишга бутунлай қаршиман.

Дадахон Ёқубов, журналист

Конституция баъзи ҳолларда, кичик ўзгаришларга юз тутиши мумкин. Бунга ички, ташқи, сиёсий, иқтисодий, ҳуқуқий омиллар сабаб бўлиши мумкин.

Аммо 30 йил ичида сал кам йигирма марта ўзгартирилиши, ҳужжат қадрини, давлат қадри ва барқарорлигига зарар келтиради.

Ортиқча таҳлил қилиб ўтирмайман. Уни етмишдан ортиқ ўзгартиришлари оғир келади. Қонунлар аралашиб кетади. Аҳолидан давлат мулозимлари сони ортиб кетади. Жамоат ва нодавлат идоралари, фаоллар ҳаракати батамом сиқиб чиқарилади.

Конституцион судга кўп марта мурожаат қилиб, бир натижа олган эмасмиз.

Аммо Ўзбекистон мадҳиясига жадидларимиз мусиқаси олинса, айни муддао бўлар эди. Сиз тахминан кутаётган уччала масалада жавобим аниқ, Ўзбекистон Республикаси унитар давлат деган жойига, таркибида Қорақалпоғистон Республикаси мавжуд ва бошқа суверен давлатлар ҳам ихтиёрий тарзда, ҳалқаро қонунлар асосида қўшилишлари ва таркибидан чиқишлари мумкин. Бу шахсий таклифларимдир. Юрист эмасман!

Давомини ўқинг

XS
SM
MD
LG