Polshalik jurnalist Agneshka Pikulitska-Vilchevska bir sutkadan ortiq O‘zbekiston va Qozog‘iston chegarasida qolmoqda.
Jurnalistning Ozodlik radiosiga bildirishicha, o‘zbek chegarachilari uning mamlakatga kirishiga taqiq borligini aytishgan. Qozog‘istonga esa, COVID-19 bois o‘rnatilgan cheklov sabab qaytib kirolmayotir.
Hozircha O‘zbekiston tomoni jurnalistning mamlakatga kiritilmayotgani borasida biror rasmiy izoh bergani yo‘q.
The Guardian, Al Jazeera, The Diplomat va Eurasianet nashrlari bilan hamkorlik qilib kelgan mustaqil jurnalist Agneshka Pikulitska-Vilchevska shu yil 1 - fevral kuni o‘zining Tvitter sahifasida akkreditatsiyaga ariza topshirganidan olti oy o‘tib, O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligidan rad javobi olganini ma’lum qilgandi.
Xorijiy jurnalistning so‘zlariga ko‘ra, vazirlikning Rustam ismli xodimi unga jinsiy tegajog‘lik qilgan va O‘zbekiston haqida ijobiy maqolalar yozishini so‘rab, bosim o‘tkazgan. Shundan so‘ng jurnalist bir necha bor TIV, IIV va trollar tomonidan o‘ziga qarshi turli ko‘rinishlarda tahdid va haqorat kampaniyalari uyushtirilganini xabar qilgan.
Agneshka Pikulitska bir sutkadan ortiq sovuqda, tik oyoqda chegara hududida qolayotganini aytmoqda.
Unga ko‘ra, 7 - noyabr kuni Qozog‘istondan O‘zbekistonga qaytayotganida o‘zbek chegarachilari tomonidan to‘xtatilgan va mamlakatga kiritilmagan.
“Mening O‘zbekistonga kirishimni rasman taqiqlashdi. Menga hozircha sababi noma’lum. Hozir chegaradaman, lekin bu zonadan tezroq chiqib ketishim kerak. Qachon ketaman, qayoqqa ketaman - hanuz noma’lum. Bu yog‘i, endi O‘zbekiston va Qozog‘iston Tashqi ishlar vazirliklari qaroriga bog‘liq”, deydi jurnalist.
Pikulitska O‘zbekistonga kiritilmagani haqida o‘zining Tvitter sahifasida xabar qoldirdi.
"27 soatdan beri qozoq-o‘zbek chegarasida turibman, sovuqda, chunki O‘zbekiston mening mamlakatga kirishimni taqiqlashga qaror qildi", deb yozdi Pikulitska.
Jurnalistning Ozodlik bilan muloqotda aytishicha, O‘zbekiston tomoni unga to‘g‘ri Toshkent aeroportiga borish va u yerdan Turkiyaga uchib ketishni taklif qilmoqda, ammo bu taklif qachon amalga oshishi ham noaniq.
O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligi shu yilning iyun oyida polshalik jurnalistning akkreditatsiyasini uzaytirmaslikka qaror qilgan edi.
Rasmiy bayonotda “O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligining buzilishi holatlari qayd etilganligi sababli” uning akkreditatsiya muddatini uzaytirish rad etilgani ma’lum qilingan.
“Meni akkreditatsiyadan mahrum qilishganidan beri, men bu davlatda 30 kunlik vizasiz rejimda qolayotgan edim. Har 30 kunda xorijga chiqib, qaytardim. Men bu yerda ishlamayotgan edim, kitob yozayotgandim. Bu gal ham mamlakatdan chiqib, qayta kirmoqchi edim, lekin bo‘lmadi. Meni to‘xtatib, taqiq bor, deyishdi. Sababni ochiqlashmadi. Faqat mening biror jinoyat sodir etgan bo‘lishim mumkinligini aytishdi va kiritishmadi”, deydi jurnalist.
Toshkentda ishlayotgan xorijlik jurnalist akkreditatsiyasi shu yil fevralda yarim yilga uzaytirilgan. U O‘zbekistonda so‘nggi 3 yildan buyon faoliyat yuritib kelayotgandi.
Aytishicha, unga nisbatan rasmiy taqiqning paydo bo‘lishi va xususan, akkreditatsiyasi uzaytirilmayotgani sababi, shu yil fevral oyida Tashqi ishlar vazirligi xodimining unga “shilqimlik qilgani” va "bosim o‘tkazgani" haqida oshkora bayonot bergani bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Xorijiy jurnalistning so‘zlariga ko‘ra, o‘shanda vazirlikning Rustam ismli xodimi unga jinsiy tegajog‘lik qilgan va ijobiy maqolalar yozishini so‘rab, bosim o‘tkazgan.
“O‘sha yerda Rustam ismli, keyinchalik esa Ilhom bo‘lib chiqdi, xodim bilan bo‘lgan hodisadan keyin boshlandi hammasi. Keyin yana boshqa voqealar bo‘ldi, masalan IIV dan tahdidlar eshitdim, menga qarshi trollar kampaniyasi uyushtirildi, hukumat qo‘llagan blogerlar men haqimda har xil yolg‘on-yashiqlarni yozishdi. Go‘yoki, men hamma o‘zbeklarni gey, deb atagan emishman, bularning hammasi yolg‘on, tabiiy. Ammo, bu jamoatchilik fikriga o‘z ta’sirini o‘tkazmay qolmadi. Achinarlisi, bularning hammasi Shavkat Mirziyoyev ikkinchi muddat prezidentlikka saylanganidan keyin sodir bo‘lmoqda”, deydi jurnalist 8 - noyabr kuni Ozodlik bilan muloqotda.
O‘zbek-qozoq chegara hududida sovuqda qolayotgan jurnalist ertasi mavhumligi va bundan 3 yil muqaddam O‘zbekistonga kelayotganda qilgan umidlari oqlanmanganini aytmoqda:
“Men bu davlatga juda katta o‘zgarishlarga guvoh bo‘laman, degan umid bilan kelgandim. Boshida shunday o‘zgarishlar bo‘ldi. O‘zbekistonga bu davlatni qoralash uchun kelmaganman tabiiyki va bu yaxshi o‘zgarishlar haqida men ham yozdim. Ammo afsuski, hamma narsa men xohlaganday bo‘lmadi va ba’zan hukumatni oshkora tanqid qilishga to‘g‘ri keldi. Shuning uchun mana, hozirgi voqealar sodir bo‘ldi. Men O‘zbekistondan ketishni umuman istamagandim. Bu yerda mening do‘stlarim bor, so‘nggi 3 yilda yashagan uyim bor. Men hamma narsamni shu erda tashlab ketishga majburman, hatto so‘nggi bor uyimga borishga ruxsat berishmayapti. Hozircha ota-onamning oldiga qaytmoqchiman, dam olmoqchiman. Keyin kelajak haqida o‘ylab ko‘raman va balki bu mintaqaga qaytaman”.
O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligi polshalik jurnalistning chegarada tutib turilganiga hozircha biror munosabat bildirmadi.
Bundan oldin O‘zbekiston Ichki ishlar vazirligi jurnalistni “O‘zbekiston Respublikasining “Jurnalistlik faoliyatini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonuni 6 - moddasi, “Axborot erkinligi printsiplari va kafolatlari to‘g‘risida”gi qonuni 7-moddasi hamda “Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida”gi qonuni 6-moddasi talablarini buzganlikda ayblab chiqqandi.
Agneshka Pikulitska bu “tuhmat” ekanini ta’kidlarkan, O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligi bilan sudlashishga tayyorligini aytgandi.
O‘zbekistonda chet el OAVlariga ishlovchi muxbirlar Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risidagi qonunga muvofiq, O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligining matbuot xizmati tomonidan akkreditatsiya qilinadi.
2005 - yilgi Andijon voqealaridan so‘ng O‘zbekistonda "Bi-Bi-Si", “Ozodlik” radiosi, “Amerika ovozi” va boshqa qator xalqaro ommaviy axborot vositalari akkreditatsiyadan mahrum qilingandi.
13 yillik uzilishdan so‘ng 2019 - yilda O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligi "Bi-Bi-Si", “Amerika ovozi” hamda "Farg‘ona" agentligi muxbirlarini akkreditatsiyadan o‘tkazdi.
O‘zbekistonda ishlagan xalqaro jurnalistlar akkreditatsiya jarayoni uzoq vaqt olishi va shaffof emasligini aytishadi.
AQSh Davlat departamenti shu yil aprelida e’lon qilgan yillik hisobotida O‘zbekistonda “xorijiy va mahalliy barcha ommaviy axborot vositalari subyektlari ro‘yxatdan o‘tishi va ularning muassisi, bosh muharriri va xodimlari ismlarini ko‘rsatishi shart qilib qo‘yilgani”ni tanqid qilgan.
Hisobotda qayd etilishicha, qonun barcha xorijiy va mahalliy ommaviy axborot vositalari o‘zlari berayotgan ma’lumotlari to‘g‘riligi uchun javobgar bo‘lishini talab qiladi, chet el jurnalistlarining mamlakatda rasmiy akkreditatsiyasiz ishlashini taqiqlaydi va chet el ommaviy axborot vositalarini ichki ommaviy axborot vositalari to‘g‘risidagi qonunlarga bo‘ysundiradi.
“Hukumat ba’zi xorijiy jurnalistlar va ommaviy axborot vositalarini mamlakatda ishlash imkoniyatidan mahrum qilish uchun akkreditatsiya qoidalaridan foydalanadi. Masalan, hukumat Ozod Yevropa / Ozodlik radiosining akkreditatsiya uchun so‘rovini rad etishda davom etdi”, deyiladi AQSh Davlat departamenti hisobotida.