Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон Финляндия ва Швециянинг НАТОга аъзо бўлиш ташаббусларига қарши тобора қатъий позицияни эгалламоқда.
Associated Press агентлигининг ёзишича, АҚШ Давлат котиби Энтони Блинкен чоршанба куни Нью Йоркда туркиялик ҳамкасби билан учрашиб, Анқаранинг вазиятни бироз мавҳумлаштирган позициясига ойдинлик киритади.
Ўжар иттифоқчи билан муомала қилишда нозик дипломатия кераклигини таъкидлаган Байден маъмурияти Эрдўғоннинг Туркия хавфсизликка таҳдид сифатида кўраётган гуруҳларни қўллаб-қувватлаганлиги учун Швеция ва Финландияни НАТОга қўшилишига йўл қўймаслиги ҳақидаги баёнотини эътиборсиз қолдиргандек таассурот уйғотмоқда. Бунинг ўрнига маъмурият ёпиқ эшиклар ортида ўтказилган учрашувларда қуйи даражали турк расмийлари айтган сўзларга эътибор қаратмоқда.
Туркия Финляндия ва Швециянинг аъзолигига рози бўлиш эвазига Қўшма Штатлардан бирор нарса талаб қилганми ёки йўқ деган саволларга жавоб берар экан АҚШ Давлат департаменти ходими Нед Прайс "Туркия ҳукумати номидан гапириш бизнинг ишимиз эмас", деди.
Қўшма Штатлар ва унинг НАТОдаги ҳамкорларида Россиянинг Украинага бостириб киришига альянсни мустаҳкамлаш ва кенгайтириш орқали жавоб бериш имконияти мавжуд. Бу президент Владимир Путин мақсад қилган уруш бошидаги режаларининг мутлақо аксидир.
Эрдўғоннинг Швеция ва Финляндиянинг аъзолик умидларини йўққа чиқариши мумкин бўлган қаршилиги, Путин ўтмишда фойдаланишга уриниб кўрган альянснинг заиф томонига яна бир бор ишора қилади. Яъни бир аъзо қолган 29 аъзо давлатлар қўллаб-қувватлайдиган ҳаракатни чеклаши мумкин.
Агар бошқа аъзо давлатлар ҳам овозлари учун имтиёзлар олишга интилиши мумкинлиги ҳисобга олинса, Туркиянинг эътирозлари Финляндия ва Швециянинг иттифоққа қўшилиш жараёнини бир неча ойга кечиктириши мумкин.
Йиллар давомида авторитар қудрат сифатида кучайиб бораётган Эрдўған олдиндан башорат қилиб бўлмайдиган етакчи сифатида танилган. Унинг баёнотлари ҳатто турк дипломатлари ёки бошқа юқори мартабали амалдорларининг сўзларга зид келган ҳолатлар ҳам бўлган.
НАТО Бош котиби Йенс Столтенберг якшанба куни Берлинда турк расмийлари билан музокаралардан сўнг "Туркия аъзоликка тўсқинлик қилиш ниятида эмаслигини очиқ айтди", деди. Айни пайтда, Блинкен ва бошқа ташқи ишлар вазирлари, жумладан, Германия бош дипломати Анналена Бербок НАТОнинг барча аъзолари, шу жумладан Туркия ҳам икки янги давлатни илиқ қарши олишига мутлақ ишонч билдирди.
Шунга қарамай, душанба куни Эрдўғон Финляндия ва Швецияни янада қаттиқроқ танқид қилиб, уларни курд жангарилари ва Туркия террорчи деб ҳисоблайдиган бошқа гуруҳларни қўллаб-қувватлашда ҳамда Туркиянинг қурол-яроғ савдосига чекловлар қўйишда айблаб, кўпчиликни эътиборини тортди.
“Ҳар икки давлат ҳам террор ташкилотларига қарши очиқ ва аниқ позицияга эга эмас”, деди Эрдоғон. “Биз Туркияга қарши санкциялар қўйганларга, хавфсизлик ташкилоти бўлган НАТОга аъзо бўлишига “ҳа” дея олмаймиз”, дея Эрдўғон сўзларини келтирган АР.
Яқин Шарқ Институти Туркия дастури директори Гўнул Толнинг айтишича, Эрдўғон тез-тез кескин оҳангда гапирса-да, охир-оқибат айланиб келиб, “оқилона” иш қилишга интилади.
Туркия Россиянинг ҳаво мудофаа тизимини сотиб олганидан сўнг Ф-35 илғор қирувчи самолётларини ишлаб чиқиш дастуридан чиқариб юборилгач, янги Ф-16 қирувчи самолётларини сотиш ёки ҳеч бўлмаганда мавжуд паркини янгилаш борасида АҚШга босим ўтказмоқда. Бу ҳафта Вашингтонда иккала масала бўйича музокаралар бўлиб ўтмоқда. Баъзи расмийларнинг фикрича, улар НАТОнинг кенгайиши масаласига алоқаси йўқ бўлса-да, иккаласига ҳам тегишли резолюциялар Эрдўғонни ўз эътирозларидан воз кечишга кўндириши мумкин.
