30 senyabr kuni Tojikiston Xavfsizlik kengashi kotibi Amirqul Azimov¸ o‘z hukumati ixtiyorida Tojikiston sharqidagi vaziyatni beqarorlashtirishdan manfaatdor davlatlarga oid ma‘lumot mavjudligini bildirdi. Bunday shamani ochiqlashtirishga urinayotgan tahlilchilarga ko‘ra¸ Dushanbe rasmiysi Rossiya va O‘zbekistonni nazarda tutmoqda.
30 sentabr kuni Tojikistondagi kuch ishlatar salohiyatiga ega tizim rahbarlarining bari hukumat kuchlarining “noqonuniy qurolli guruhlar”ga qarshi amaliyotlarini muvofiqlashtirish maqsadida mamlakat sharqi – Rasht rayoniga jo‘nab ketishdi.
19 sentabr kuni Rasht rayonining Kamarob dovonida hukumat kuchlariga qurolli hujum uyushtirilgandan beri¸ Tojikiston kuchishlatar tizimlari bu hududda janggarilarni yo‘q qilishga qaratilgan harbiy amaliyotlarni davom ettirmoqda.
Bu voqealar ortida turgan kuchlar haqida tinimsiz bayonot berayotgan Dushanbe mulozimlari¸ hozirga qadar qurolli muxolifatdan tortib to O‘zbekiston islomiy harakati va Al-Qoida janggarilariga qadar ayblab chiqdilar.
30 sentabrga kelib Xavfsizlik kengashi kotibi "bu voqealar ortida Tojikistondagi vaziyatni izdan chiqarishdan manfaatdor davlatlar turibdi"¸ deya bayonot berdi.
Garchi RIA Novosti muxbiri bilan suhbatda Amirqul Azimov¸ Tojikiston xavfsizlik kuchlari ixtiyorida aynan qaysi davlatlarga oid axborot borligini ochiqlamagan bo‘lsa-da¸ kuzatuvchilarga ko‘ra¸ hukumat nazoratidagi tojik matbuotidan bu shubhaning aynan qaysi davlatga tushayotganini anglash qiyin emas.
Keyingi kunlarda Tojikiston ommaviy axborot vositalarida Rossiya va O‘zbekiston sha‘niga bildirilayotgan e‘tiroz va da‘volar kuchayib ketganidan¸ Azimov iddaosining ham aynan shu ikki davlatga taalluqli ekanini tushunish mumkin¸ deydi tojikistonlik taniqli jurnalist va muxolifat faoli Dodojon Atovulloyev.
Dodojon Atovulloyev- Bu esa¸ borib turgan axmoqlikdir. Zotan¸ Rashtdagi qonli voqealar uchun birgina aybdor bor – u ham bo‘lsa Tojikistonning iqtidordagi hukumati. Bu yerdagi fitnadan bosh maqsad¸ 1997 yili hukumatga ishonib¸ u bilan tinchlik kelishuvi imzolagan sobiq muxolifatning qolgan sanoqli faollarini qirib bitirish va bu vahshiy¸ shavqatsiz harbiy kampaniya uchun javobgarlikni o‘z zimmasidan soqit qilishdir. Bu yerda¸ men mutlaq tashqi kuchlar¸ boshqa davlatlar izini ko‘rmayapman¸ deydi jurnalist va muxolifat faoli Dodojon Atovulloyev.
Moskvadagi MDH institutining Markaziy Osiyo bo‘yicha tahlilchisi Andrey Grozin ham¸ na Rossiya va na O‘zbekistonga Tojikistondagi vaziyatni beqarorlashtirishning keragi yo‘q¸ degan fikrda.
“Postsovyet hududlari¸ xususan Markaziy Osiyoda nimaiki xatolik bo‘lsa¸ unda FSB¸ SRU yoki xitoylik o‘rtoqlarimiz qo‘lini izlashdek fitna nazariyasi nihoyatda keng tarqalgan va Dushanbening shubhani yana Rossiya yoki O‘zbekiston tomon yo‘naltirishi ayni nazariyaning davomidir”¸ deydi Grozin.
- Hamma baloni qandaydir tashqi kuchlarga yuklash¸ nazarimda¸ samarasiz urinish. Hukumatning eng quyisidan eng yuqorisiga qadar o‘tirgan amaldorlar o‘z noqobilligi¸ o‘z poraxo‘rligi va sotqinligini yashirish uchun aybni osongina uchinchi kuchlar¸ tashqi qo‘llarga to‘nkashadi.
Dushanbedagi Milliy xavfsizlik qo‘mitasi hibsxonasidan 20 dan oshiq mahbus qochganida ham¸ “ular xorij maxfiy xizmatlari yordamisiz bu qamoqxonadan qochib keta olmas edi”¸ deya Rossiya FSBsini ayblashgan edi. Ammo Tojikistondagi kattayu kichin hibsxona qorovuliga 200 dollar berilsa¸ uning bor-yo‘g‘i bilan sotilishi¸ nafaqat qamoq eshiklarini ochib berishi¸ balki yoniga qurol ham qo‘shib berishini juda yaxshi biladi. Bunday holatlar uchun avtoritar¸ aksildemokratik siyosiy tuzumlarning o‘zi¸ ularning noqis tabiati aybdordir¸ deydi Grozin.
Tojikistonda Rossiya va O‘zbekistonni davlat dushmani qilib ko‘rsatish¸ juda avj olayotgan bir kampaniya va Dushanbe rasmiylari mamlakatdagi qashshoqlik uchun ham¸ energiya sohasidagi krizis uchun ham¸ turli siyosiy guruhlar o‘rtasidagi nizolar uchun ham yo Moskva yoki Toshkentni ayblaydi. Ammo bu jarayonning xavotirlik tomoni boshqa joyda¸ deydi tojikistonlik jurnalist Dodojon Atovulloyev.
- Tojik ziyolilarining hukumat tomonidan jamiyatga singdirilayotgan aksil-o‘zbek kayfiyatiga berilayotganini ko‘rish menga juda og‘ir botadi. O‘shda yuz bergan qirg‘in barchamiz uchun saboq bo‘lishi lozim.
Lev Tolstoyda “millatchilik razillarning so‘nggi manzili”degan gap bor. “Biz oriymiz¸ biz qadimmiz¸ biz chiroylimiz” degan axmoqona maqtanchoqlikni yig‘ishtirib¸ tojikistonliklarga odamdek yashash uchun imkon berish kerak. Bugun qolgan dunyo bizni Ravshan va Jumshud degan aqli noqis¸ tentaklar millati deb biladi. Katta davlatlar hovlisiga hadeb tosh otavyerish o‘rniga bugun Dushanbeni shu narsalar tashvishlantirishi lozim¸ deydi Dodojon Atovulloyev.
30 sentabr kuni Tojikistondagi kuch ishlatar salohiyatiga ega tizim rahbarlarining bari hukumat kuchlarining “noqonuniy qurolli guruhlar”ga qarshi amaliyotlarini muvofiqlashtirish maqsadida mamlakat sharqi – Rasht rayoniga jo‘nab ketishdi.
19 sentabr kuni Rasht rayonining Kamarob dovonida hukumat kuchlariga qurolli hujum uyushtirilgandan beri¸ Tojikiston kuchishlatar tizimlari bu hududda janggarilarni yo‘q qilishga qaratilgan harbiy amaliyotlarni davom ettirmoqda.
Bu voqealar ortida turgan kuchlar haqida tinimsiz bayonot berayotgan Dushanbe mulozimlari¸ hozirga qadar qurolli muxolifatdan tortib to O‘zbekiston islomiy harakati va Al-Qoida janggarilariga qadar ayblab chiqdilar.
30 sentabrga kelib Xavfsizlik kengashi kotibi "bu voqealar ortida Tojikistondagi vaziyatni izdan chiqarishdan manfaatdor davlatlar turibdi"¸ deya bayonot berdi.
Garchi RIA Novosti muxbiri bilan suhbatda Amirqul Azimov¸ Tojikiston xavfsizlik kuchlari ixtiyorida aynan qaysi davlatlarga oid axborot borligini ochiqlamagan bo‘lsa-da¸ kuzatuvchilarga ko‘ra¸ hukumat nazoratidagi tojik matbuotidan bu shubhaning aynan qaysi davlatga tushayotganini anglash qiyin emas.
Keyingi kunlarda Tojikiston ommaviy axborot vositalarida Rossiya va O‘zbekiston sha‘niga bildirilayotgan e‘tiroz va da‘volar kuchayib ketganidan¸ Azimov iddaosining ham aynan shu ikki davlatga taalluqli ekanini tushunish mumkin¸ deydi tojikistonlik taniqli jurnalist va muxolifat faoli Dodojon Atovulloyev.
Moskvadagi MDH institutining Markaziy Osiyo bo‘yicha tahlilchisi Andrey Grozin ham¸ na Rossiya va na O‘zbekistonga Tojikistondagi vaziyatni beqarorlashtirishning keragi yo‘q¸ degan fikrda.
“Postsovyet hududlari¸ xususan Markaziy Osiyoda nimaiki xatolik bo‘lsa¸ unda FSB¸ SRU yoki xitoylik o‘rtoqlarimiz qo‘lini izlashdek fitna nazariyasi nihoyatda keng tarqalgan va Dushanbening shubhani yana Rossiya yoki O‘zbekiston tomon yo‘naltirishi ayni nazariyaning davomidir”¸ deydi Grozin.
- Hamma baloni qandaydir tashqi kuchlarga yuklash¸ nazarimda¸ samarasiz urinish. Hukumatning eng quyisidan eng yuqorisiga qadar o‘tirgan amaldorlar o‘z noqobilligi¸ o‘z poraxo‘rligi va sotqinligini yashirish uchun aybni osongina uchinchi kuchlar¸ tashqi qo‘llarga to‘nkashadi.
Dushanbedagi Milliy xavfsizlik qo‘mitasi hibsxonasidan 20 dan oshiq mahbus qochganida ham¸ “ular xorij maxfiy xizmatlari yordamisiz bu qamoqxonadan qochib keta olmas edi”¸ deya Rossiya FSBsini ayblashgan edi. Ammo Tojikistondagi kattayu kichin hibsxona qorovuliga 200 dollar berilsa¸ uning bor-yo‘g‘i bilan sotilishi¸ nafaqat qamoq eshiklarini ochib berishi¸ balki yoniga qurol ham qo‘shib berishini juda yaxshi biladi. Bunday holatlar uchun avtoritar¸ aksildemokratik siyosiy tuzumlarning o‘zi¸ ularning noqis tabiati aybdordir¸ deydi Grozin.
Tojikistonda Rossiya va O‘zbekistonni davlat dushmani qilib ko‘rsatish¸ juda avj olayotgan bir kampaniya va Dushanbe rasmiylari mamlakatdagi qashshoqlik uchun ham¸ energiya sohasidagi krizis uchun ham¸ turli siyosiy guruhlar o‘rtasidagi nizolar uchun ham yo Moskva yoki Toshkentni ayblaydi. Ammo bu jarayonning xavotirlik tomoni boshqa joyda¸ deydi tojikistonlik jurnalist Dodojon Atovulloyev.
- Tojik ziyolilarining hukumat tomonidan jamiyatga singdirilayotgan aksil-o‘zbek kayfiyatiga berilayotganini ko‘rish menga juda og‘ir botadi. O‘shda yuz bergan qirg‘in barchamiz uchun saboq bo‘lishi lozim.
Lev Tolstoyda “millatchilik razillarning so‘nggi manzili”degan gap bor. “Biz oriymiz¸ biz qadimmiz¸ biz chiroylimiz” degan axmoqona maqtanchoqlikni yig‘ishtirib¸ tojikistonliklarga odamdek yashash uchun imkon berish kerak. Bugun qolgan dunyo bizni Ravshan va Jumshud degan aqli noqis¸ tentaklar millati deb biladi. Katta davlatlar hovlisiga hadeb tosh otavyerish o‘rniga bugun Dushanbeni shu narsalar tashvishlantirishi lozim¸ deydi Dodojon Atovulloyev.