O‘zbekiston Ichki ishlar vazirligi ijtimoiy tarmoqlarda tarqagan UMO davlat raqami belgisining prezident kenja kuyovi va uning xavfsizlik xizmati mulozimi Otabek Umarov bilan aloqadorligini rad etdi.
Ozodlik savollariga javob bergan IIV Yo‘l harakati xavfsizligi bosh boshqarmasi Axborot xizmati rahbari Mufiza Sultonova ijtimoiy tarmoqlardagi izohlarni "aql bovar qilmaydigan talqin" deb atadi.
Uning so‘zlariga ko‘ra, UMO nomerli mashinalarni to‘xtatish mumkin emasligi haqida o‘tgan hafta Telegram messenjerida tarqagan ma’lumot ham "feyk".
Ayni paytda Ozodlik so‘rovlari ortidan 6 - noyabr kuni bu borada bir emas, ikkita xabar tarqatgan IIV YHXBB ning rasmiy bayonotlari UMO davlat raqami belgisi atrofidagi aksar savollarga oydinlik kiritgani yo‘q.
UMO davlat raqami belgisi haqidagi ichki buyruq?
YHX boshqarmasi mulozimiga tegishli ekani ishonilayotgan audio Ozodlikka o‘tgan hafta Telegram messenjeridan keldi. 18 sekundlik audioda ovoz egasi "batalyon komandirlari"ga UMO davlat raqami belgisi kiritilgani va bu seriyali mashinalarni to‘xtatish mumkin emasligini aytadi.
“To‘xtatib yurishmasin yana mana shu davlat raqam belgili UMO ¸uje kamida ikkitami uchta mashinaga REO (registratsionno-ekzamenatsionniy otdel - Toshkent shahar Yo‘l harakati xavfsizligi boshqarmasining avtotransport vositalariga davlat nomeri beruvchi bo‘limi - tahr.)dan berilgan ekan. To‘xtatib yurilmasin bu transport vositalari. Batalyon komandirlari¸ judayam jiddiy nazoratga olinglar¸ xuddi UZBga o‘xshagan kuchga ega bu davlat raqam belgisi - UMO"¸ deyiladi bu audioda.
Ozodlik bu audiodagi shaxsning kimligi¸ buyruqning qachon¸ qayerda¸ qaysi shaxsiy tarkibga berilgani haqida hozircha aniq ma’lumotga ega emas.
Bu audio bilan birga, Ozodlikka Toshkent markaziy ko‘chalaridan birining chetiga to‘xtatilgan 01 088 UMO raqamli yashil Mersedes mashinasi surati ham yuborildi.
4 - noyabr kuni Ozodlik O‘zbekistonda "to‘xtatish taqiqlangan" maxsus davlat belgisi kiritilgani haqidagi xabarga oydinlik kiritish maqsadida Ichki ishlar vazirligi¸ shuningdek¸ vazirlikka tegishli Yo‘l harakati xavfsizligi bosh boshqarmasi Axborot xizmatiga murojaat qildi.
Rasmiy bayonotlar
Ozodlikning O‘zbekistonda avtomashinalar uchun UMO davlat belgisi joriy etilgan-etilmagani¸ shunday davlat belgisi kiritilgan bo‘lsa¸ uning kimlarga berilayotgani haqidagi 4 - noyabr kungi so‘roviga IIV Axborot xizmati qisqa javob bilan cheklandi:
"UMO bu yuridik shaxslarga beriladigan raqam. 01 000 AAA tartibida bo‘lsa bu yuridik shaxslarga tegishli hisoblanadi. 01 A 000 AA tartibida bo‘lsa bu jismoniy shaxslarga tegishli hisoblanadi".
Shu kunning o‘zida Ozodlik IIV huzuridagi Yo‘l harakati xavfsizligi bosh boshqarmasi Axborot xizmati bilan ham bog‘landi.
Ozodlikning UMO davlat belgisi qachon¸ qanday maqsadda joriy qilingani va kimlarga berilgani haqidagi savoliga Axborot xizmati rahbari podpolkovnik Mufiza Sultonova:
- UMO davlat belgisi bir vaqtlar ikkita berilgan edi¸ lekin hozir foydalanishda yo‘q. Bu hozir olib tashlangan narsa. UMO davlat belgisi hozir umuman foydalanishda yo‘q. UMO nomerli mashinalarni to‘xtatish mumkinmas¸ degan Telegramda tarqagan ma’lumot feyk. Bunaqa nomer hozir umuman yo‘q¸ - deb javob berdi.
Ozodlikning ushbu so‘rovi ortidan YHXBB 5 - va 6 - noyabrь kunlari o‘z Telegram kanalida ketma-ket ikkita bayonot berdi.
Ularning birida¸ UMO davlat belgisi hukumatning 2017 - yilgi 683-sonli qarori asosida bazaviy hisoblash miqdorining 150 baravarini (joriy hisobga ko‘ra¸ 33 million 450 ming so‘m) to‘lagan buyurtmachiga berilgani tasdiqlandi.
"UMO seriyali xaridorgir harf va raqamlar kombinatsiyasiga ega bo‘lgan davlat raqami belgilari ham shu tartibda belgilangan to‘lovlar (bazaviy hisoblash miqdorining 150 baravari) asosida buyurtmaga muvofiq o‘rnatilgan tartibda transport vositalariga rasmiylashtirib berilgan"¸ deyiladi jumladan YHXBB bayonotida.
6 - noyabr kuni YHXBB birinchi bayonotga ilova qilingan suratning "feyk" ekani haqida alohida bayonot berdi.
Bu bayonotda¸ UMO davlat belgili mashinalarni to‘xtatish mumkin emas¸ deyilgan audio sohibining YHX tizimiga aloqadorligi haqida "asosli ma’lumot yo‘qligi" aytildi.
UMO davlat belgisi Otabek Umarovning "xos" belgisimi?
UMO davlat belgisi atrofidagi jamoatchilik qiziqish va e’tirozlari uning prezident oilasi¸ xususan¸ kenja kuyov Otabek Umarov uchun maxsus joriy etilgani haqidagi taxminlar bilan bog‘liq.
Bu taxminlar tasdiqlansa¸ dunyoning eng qimmat avtomobillarini kolleksiya qilish va avtopoygaga o‘chligi bilan tanilgan prezident kuyovining shaxsiy mashinalariga qonunda ko‘zda tutilmagan mutlaq daxlsizlik berilganini anglatadi.
4 - va 6 - noyabr kunlari Ozodlik bilan suhbatda IIV YHXBB Axborot xizmati rahbari bu taxminlarni qat’iyan rad etdi.
- UMO talqini umuman noto‘g‘ri¸ aql bovar qilmaydigan izoh. Kimdir shunaqa talqin qilayotgan bo‘lsa¸ bu uning subyektiv fikri. Bir xillar U ni Ulug‘bek deyishi mumkin¸ M ni Mansur deyishi mumkin. UMO nomerlarining kimga berilgani haqida ma’lumot berolmaymiz¸ bu bizning vakolatimizga kirmaydi. Lekin bu nomerlar qaytarib olingan va hozirda muomalada bunday davlat belgisi umuman yo‘q"¸ - dedi podpolkovnik Mufiza Sultonova.
Ayni paytda IIV mulozimi UMO davlat belgisi qachon¸ qaysi asosda berildiyu¸qachon¸ nima uchun bekor qilingani haqidagi Ozodlik savollarini hozircha javobsiz qoldirdi.
UMO davlat belgisi tug‘dirgan fikrlar
O‘zbekistonda "davlat xizmatlari namoyandalari uchun UMO seriyali yangi nomerlar paydo bo‘lgani haqida dastlab Instagramdagi autonumbersuz kanalida birinchi marta 27 - may kuni xabar qilingan.
01 721 UMO davlat belgisi qo‘yilgan Mersedes mashinasi suratiga quyidagi post ilova qilindi:
"Menimcha¸ bu harflarning rasshifrovkasi mana bunday: Umarov Muhammadaliyevich Otabek. @oper_uz buning davlat xizmatlari namoyandalari uchun yangi partiya nomerlari ekanini aytmoqda.Avvallari AAA edi¸ keyin UZB bo‘ldi¸ endi esa UMO. Keyingi safar nima bo‘larkan? Fikrlaringizni sharhga yozing"¸ deyilgan edi bu postda.
Ismi sir tutilishi sharti bilan Ozodlik muxbiri savollariga javob bergan ichki ishlar tizimining ayrim mulozimlari UMO identifikatsiya belgili mashinalar birinchi oila a’zolariga qarashli ekani haqidagi taxminlarning asosli ekanini iddao qildi.
Xususan¸ O‘zbekiston IIV tizimida ishlovchi mulozimlardan biri Ozodlikka hozirgacha UMO davlat belgisi berilgan mashinalarning "kenja kuyovga qarashli" ekanini bildirdi.
“UMO haqiqatan Otabekning nomeri. Tug‘ilgan kuniga Germaniyadan maxsus 600 ming dollarlik Mercedes Brabus kelgan. Shu mashinaga 01 777 UMO belgisi qo‘yilgan¸ shunda ishga borib-kelgan. Ikkinchisi UMO xotini Shahnoza yuradigan mashinada edi”¸ - dedi shaxsi ochiqlanmasligini so‘ragan IIV mulozimi.
Prezident oilasi mashinalariga maxsus belgi berilishi qonuniymi?
Ozodlik gaplashgan IIV mulozimlari¸ boshqa davlatlar qatori O‘zbekistonda ham nafaqat prezident¸ balki uning oila-a’zolari maxsus qo‘riqlanishi¸ ularning maxsus imtiyozlarga ega ekanini ta’kidladi.
“Xavfsizlikni ta’minlash maqsadida prezident oilasi ham maxsus davlat belgisi bor mashinalarda soprovojdeniye bilan yuradi. Bir manzildan ikkinchisiga borguncha ratsiya orqali inspektorlar ogohlantiriladi. Bu oldindan bor. Qonun bo‘yicha UZB, PPP, PAA davlat belgisi bor mashinalar prezident va oilasi¸ qolaversa¸ hukumat¸ parlament va sud raislariga xizmat qiladi. Ularni¸ yana diplomatik mashinalar¸ deputatlarni to‘xtatish mumkin emas. Agar bu belgili mashinalar yo‘l harakati qoidasini buzsa¸ inspektor o‘z boshlig‘iga bildirgi yozib beradi. Bu MVDga chiqib¸ eng katta darajada hal qilinadi”¸ dedi IIV mulozimi.
2003 - yili Islom Karimov “O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI PREZIDENTI FAOLIYATINING ASOSIY KAFOLATLARI TO‘G‘RISIDA” deb nomlangan qonunni imzolagan. Uning “Uy-joy, aloqa va transport ta’minoti. Tibbiy va sanatoriy-kurort ta’minoti” deb nomlangan 5-moddasiga ko‘ra:
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga maxsus maqsaddagi avtotransport, shuningdek mamlakat ichkarisidagi va chet ellarga qilinadigan safarlar uchun maxsus jihozlangan samolyot va vertolyot beriladi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining oila a’zolariga ham xizmat avtotransportidan foydalanish huquqi beriladi.
Ayni paytda¸ mavjud qonunchilikda O‘zbekiston prezidentligiga kelgan har bir oilaning o‘zi foydalanadigan avtotransport vositalari uchun o‘z ismi-sharifiga bog‘langan yangi davlat belgisi kiritishiga ruxsat berish ko‘zda tutilmagan.
Toshkent shahar IIBB sobiq xodimi Ozodlikka Islom Karimov davrida birinchi oila a’zolarining ko‘zga tashlanadigan davlat belgili mashinalardan foydalanishdan tiyilgani¸ ammo Karimovning kenja kuyovi bundan qisman mustasno bo‘lganini aytadi.
“Men ishlagan paytimda Gulnoraning haydovchisi bor edi, nomerlari oddiy edi, chastniy raqamli mashinasi ham, davlat raqamli mashinasi ham bor edi. Lekin har doim soprovojdeniyeda yurar edi. Lola ko‘pincha oddiy shaxsiy nomerda soprovojdeniyeda¸ lekin o‘zi rulda yurar edi. Timur qora Hummerda yurardi, nomeri esimda yo‘q. Harflari Timur Tillayevdan olingan TT edi. Lekin Karimovning qiz va kuyovlari faqat o‘zlari uchun maxsus davlat belgisi kiritganidan xabarim yo‘q ”.
“Bugunga kelib Timur O‘zbekistonga kelmaydigan odamga aylandi¸ TT belgisi esa hozir taksichilarga berilgan”¸ deydi bu suhbatdosh.
Kuyovlar mashinasiga “to‘xtatib bo‘lmaydigan davlat belgisi” berilishiga e’tirozlar
Ozodlik gaplashgan IIV mulozimlari prezident oilasi¸ xususan¸ "avtopoygaga o‘ch kuyovlar"ning “to‘xtatish taqiqlangan” davlat belgili mashinalarda yurishi ularni "qonundan ustun shaxslar"ga aylantirishidan xavotir bildirdi.
“Kim bo‘lishidan qat’i nazar¸ hamma yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash uchun o‘rnatilgan qoidalarga buysunishi kerak. Bundan faqat operativ xizmatlar mashinasigina¸ xizmat vazifasini bajarayotganda mustasno¸ xolos. Hokim va vazirlarning bolasi¸ GAI o‘zini to‘xtatmasligini bilib, qancha odam umriga zomin bo‘lganini bilamiz. Ichib haydash¸ tezlikni haddan ziyod oshirish¸ qizil chiroqda o‘tib ketish¸ odam urish ko‘pincha shundaylarning aybi bilan sodir bo‘ladi. O‘tgan yili prezidentning kuyovi haydaydigan rusumdagi mashina avariya qilgan edi. Bosti-bosti qilishdi. Endi kuyovlar shaxsiy mashinalariga mutlaq daxlsizlik berilsa¸ ular qonunga bo‘ysunmaydigan toifaga aylanadi-ku!”¸ dedi mulozimlardan biri.
Qimmat mashinalar va poygaga o‘ch kenja kuyov
Prezidentning kenja kuyovi¸ birinchi xonim Ziroat Mirziyoyevaga qarindosh ekani aytiladigan Otabek Umarov qaynotasi prezident bo‘lganidan keyin o‘zining qimmat mashinalar¸ tungi poyga va driftingga o‘chligini namoyish qildi.
Instagram tarmog‘ida otabek_muhammadaliyevich nomi bilan ochilgan kanalida Umarov o‘zining 7 raqamiga ishqibozligini ham ko‘rsatib ulgurdi. O‘tgan yili Ozodlik namoyish qilgan tungi poyga haqidagi instastorisida Otabek Umarovning telefon raqami 7777 raqamlari bilan kodlangani ko‘rilgan edi.
Yo‘l harakati xavfsizligi tizimiga yaqin mulozimning aytishicha¸ ketma-ket keladigan 7 raqamlari Umarovning “xos kodi”ga aylangan - Umarov o‘z ismi va familiyasi yoniga 7 raqami qo‘shilgan OU7 belgisini o‘z "brendi"ga aylantirgani shuning isboti sifatida ko‘riladi.
Qaynotasi prezidentlikka kelgunga qadar Otabek Umarov avtosanoat tizimida ishlagan¸ rasmiy biografiyasiga ko‘ra¸ «UzAvto Koreya» kompaniyasi vitse-prezidenti lavozimida faoliyat olib borgan.
Umarovni bilganlarga ko‘ra¸ prezident kenja kuyovi O‘zbekistondagi eng qimmat xorij mashinalari kolleksioneridir.
O‘tgan yili Otabek Umarov taklifi bilan O‘zbekiston¸ xususan¸ Umarovning ona shahri Qo‘qonga kelgan rossiyalik avtobloger Erik Davidich dunyoning qimmat mashinalarida test-drayv o‘tkazgan edi.
O‘z Instagram sahifasida Davidich bu mashinalarni Otabek Umarov taqdim qilganini aytib¸ unga minnatdorchilik bildirgandi.
Ozodlik gaplashgan Umarov hayot tarzidan xabardor o‘zbekistonliklar har biri yuzlab ming dollar turadigan bu noyob mashinalar egasi davlatning yuqori martabali xizmatchisi bo‘lgan Otabek Umarov ekanini iddao qiladi.
Davlat xavfsizlik xizmati podpolkovnigi bo‘lgan Otabek Umarovga tegishli ekani iddao qilinadigan bu qimmatbaho mashinalarning qaysi daromadga olingani haqida hozirgacha biror izoh berilmagan. O‘zbekistonda davlat xizmatchilarining daromadlarini deklaratsiya qilish tartibi haligacha mavjud emas.
Aholisining kamida uchdan bir qismi rasman qashshoqlikda yashaydigan O‘zbekistonda prezident kuyovining o‘z hashamatli hayot tarzini tarmoqlarda ko‘z-ko‘z qilishi jiddiy e’tirozlarga sabab bo‘lgan edi.
Bu e’tirozlar ortidan Umarov ijtimoiy tarmoqlar¸ xususan¸ Instagramdagi faolligini keskin kamaytirdi va asosan, rasmiy xabarlar bilan cheklanishga o‘tdi.
2019 - yil iyulida Ozodlik maqolasi va ijtimoiy tarmoqlarda bildirilgan noroziliklar ortidan Otabek Umarov o‘zining Tesla avtomobilida tezlikni oshirgani uchun 1,8 mln so‘m miqdorida jarima to‘lagandi.